Nieuw licht op Willem van Oranje

Koning Willem-Alexander opent dinsdag in het Nationaal Militair Museum in Soest de expositie Willem, over Willem van Oranje, die dan exact 485 jaar eerder werd geboren, en de Tachtigjarige Oorlog, die 450 jaar geleden begon. De tentoonstelling gaat niet alleen over Willems rol tijdens die opstand in de Nederlanden tegen de Spaanse overheersing, maar vooral over zijn vroegere jaren.

,,Van die periode weten weinig mensen af, maar juist toen heeft hij ervaring, relaties en diplomatieke vaardigheden opgedaan waardoor hij heeft kunnen doen wat hij deed'', aldus conservator Louis Sloos. ,,Hij moest een leger opzetten, want er was niets. En zijn eerste operatie kostte anderhalf miljoen gulden, die hij deels kreeg van Duitse vorsten. Daar moet je dus wel contacten voor hebben."

In zijn uiteindelijke positie kreeg Willem kritiek; hij zou een matig militair en te terughoudend zijn geweest. Niet hij, maar zijn zonen gingen als grote veldheren de geschiedenis in. ,,Maar hij kende de Spanjaarden als geen ander en wist dat je niet zomaar een oorlog kan beginnen", verdedigt Sloos. ,,En hij zette veel op dat misschien niet allemaal lukte, maar waaruit toch goede dingen voortkwamen."

Sloos zegt dat Willem de legerdiscipline invoerde en niet zoon Maurits, zoals vaak gesuggereerd: ,,Dat je dus niet de vrouwen van de vijand moet verkrachten, dat soort regels". Volgens de conservator is die discipline al te herleiden uit een briefwisseling uit de jaren vijftig, al werden de regels pas in 1590 gedrukt, wat als het officiële begin wordt gezien.

De expositie omvat 165 objecten. Zo is er de bevelhebbersstaf die Sloos met prins Jaime, de neef van de koning en toen ambassadeur in Vaticaanstad, opdook in een klooster in Barcelona. De baton zou bij de Slag op de Mookerheide zijn gebruikt door een onderbevelhebber van Lodewijk, Willems broer die er sneuvelde, waarop de staf in Spaanse handen kwam.

Verder zijn er onder meer een tafelmes van Willem, een scorekaart van een toernooi waaraan hij deelnam, zijn boeken met gezangen en over krijgskunde, de begroting voor een veldtocht, het zwaard waarmee vermoedelijk Willems medestanders Egmont en Horne zijn omgebracht en een kolossale scheepsvlag van opponent Filips II. Opmerkelijk zijn ook de skeletten van een zwaan, waarvan Willem mogelijk zelf heeft gegeten, en van een kat die misschien wel de prinselijke muizenvanger was.

Grote blikvangers zijn levensgrote poppen van Willem, Anna van Egmont en hun mopshond Pompey, gemaakt door papierkunstenares Isabelle de Borchgrave.