Ombudsman: help ouderen met regelen financiële hulp

Veel financieel kwetsbare ouderen maken geen gebruik van inkomensvoorzieningen, terwijl ze daar vaak wél recht op hebben. Daardoor leven deze mensen soms onnodig onder het sociaal minimum. Dat moet veranderen, stelt de Nationale ombudsman in een advies. De overheid moet deze ouderen volgens hem actief opzoeken.

Als ouderen op een leeftijd komen dat ze recht hebben op AOW, verandert er veel. Hun financiële situatie wordt anders en ze krijgen te maken met allerlei nieuwe regels, rechten en plichten, schetst de ombudsman. Met name in deze fase laten ouderen inkomensvoorzieningen zoals toeslagen, kortingen en aftrekregelingen, liggen. "Veel ouderen begrijpen de overheid niet en de overheid weet hen niet te bereiken. Meestal kunnen zij niet zonder hulp van anderen een inkomensvoorziening aanvragen."

Ombudsman Reinier van Zutphen concludeert dat veel instanties ervan uitgaan dat ouderen zelf wel een en ander regelen. "Maar dat is voor veel ouderen veel te veel gevraagd. Terwijl juist deze voorzieningen ervoor moeten zorgen dat zij niet onder het bestaansminimum terechtkomen." Het helpt volgens de ombudsman bijvoorbeeld al als er in een gemeentehuis, wijk- of buurtcentrum of bibliotheek een loket is voor ouderen.

Van Zutphen doet in zijn rapport meer aanbevelingen aan gemeenten en landelijke overheidsinstanties. Een proactieve benadering van ouderen en persoonlijk contact is er een van. Maar ook het regelmatig op basis van alle beschikbare data in kaart brengen van welke ouderen in een financieel kwetsbare positie zitten en nog geen gebruikmaken van inkomensvoorzieningen.

Het advies van de Nationale ombudsman gaat niet ver genoeg, stelt ouderenbond ANBO. De bond zegt al jaren deze zorgen op tafel te leggen. "Het probleem blijft dat mensen een toeslag of aanvulling op het inkomen zélf moeten aanvragen. Daar moeten we vanaf." Het systeem moet dan ook anders: inkomensafhankelijke regelingen moeten automatisch worden toegekend aan hen die er recht op hebben, vindt de ANBO.

Omdat bij de Belastingdienst ieders inkomen bekend is, zou - met koppeling van gegevens - meteen duidelijk zijn wie waar recht op heeft. "Een tegenargument dat ANBO vaak hoort, is dat het koppelen van die gegevens de privacy schendt van mensen. Maar de privacywetgeving is er om mensen te beschermen, niet om ze tegen te werken." De ouderenorganisatie heeft ook zelf meegewerkt aan het onderzoek van de ombudsman.

Seniorenorganisatie KBO-PCOB stelt dat dit rapport vraagt om "directe actie". KBO-PCOB memoreert dat in een onderzoek uit 2018 al was geconstateerd dat 230.000 senioren-huishoudens huur- of zorgtoeslag mislopen en dat dat gevolgen had voor de koopkracht. Dit rapport "mag niet in de la verdwijnen, want de koopkracht van kwetsbare senioren zit in de knel".