Ombudsman: mensenrechten van burgers op terrorismelijst in geding

DEN HAAG (ANP) - De overheid heeft te weinig aandacht voor de mensenrechten van burgers die op de terrorisme- en extremismelijst staan. Dat concludeert Nationale ombudsman Reinier van Zutphen in zijn onderzoek naar de omgang van de overheid met de gegevens van mensen met een zogenoemde cter-registratie. Die afkorting staat voor contraterrorisme, extremisme en radicalisering. "Juist omdat overheidsorganisaties niet volledig transparant kunnen zijn vanwege de nationale veiligheid, moeten toezicht en rechtsbescherming goed zijn georganiseerd. Dat is nu niet het geval."

Mensen kunnen een cter-registratie krijgen als zij in beeld komen bij een onderzoek naar terrorisme. Maar burgers weten dat vaak niet, en soms komen ze onterecht op een terrorismelijst te staan. De ombudsman startte een onderzoek na een tiental meldingen van mensen die vermoedden dat ze op zo'n lijst stonden omdat ze in het dagelijks leven tegen problemen waren aangelopen. Zij werden bijvoorbeeld op vakantie tegengehouden bij de grens van hun land van bestemming of werden in het buitenland aangehouden.

De overheid verwacht dat burgers blind moeten kunnen vertrouwen op het veiligheidssysteem, maar stelt daar te weinig tegenover, meent de ombudsman. Hij noemt het cter-systeem een 'black box': complex en ondoorzichtig. "Burgers weten niet dát ze in beeld zijn en met welke instanties en landen informatie over hen wordt gedeeld. Hierdoor komt hun recht op privacy onder druk te staan."

Verder constateert de ombudsman dat er een risico bestaat dat in het cter-proces "te veel nadruk ligt op het veiligheidsdenken", waardoor de rechten van burgers ondersneeuwen. Ook is er onvoldoende toezicht op de uitvoering van het cter-proces en hebben burgers in de praktijk weinig mogelijkheden om beslissingen over hun dossier in te zien en te controleren. Inzageverzoeken bieden weinig duidelijkheid, net als juridische aanvechtingen bij de rechter. Burgers kunnen in beroep bij de Autoriteit Persoonsgegevens (AP), maar die weg is hen vaak onbekend.

Hoeveel mensen problemen ondervinden door een cter-registratie weet de ombudsman niet. Media berichtten eerder over tientallen Nederlanders die problemen ondervonden op buitenlandse luchthavens, maar de partijen die de ombudsman sprak "denken dat de werkelijke omvang groter is dan nu zichtbaar is".

De ombudsman eist verbetering en doet daarom een beroep op het ministerie van Justitie en Veiligheid om de tekortkomingen aan te pakken.