Omtzigt: overheid uit bocht gevlogen met dataverzameling

Pieter Omtzigt maakt zich grote zorgen over de overheid die "steeds meer" weet over de burger, terwijl de burger "steeds minder" weet over de overheid. "De balans begint ernstig zoek te raken", betoogde de lijsttrekker van Nieuw Sociaal Contract (NSC) in de Binnenhoflezing. Een totalitaire staat is volgens de politicus "dichterbij dan velen denken, zelfs in westerse democratieën".

De overheid gebruikt technische middelen om bergen informatie over burgers te verzamelen, maar staat amper toe dat mensen over haar schouders meekijken. "De Nederlandse overheid is op verschillende momenten uit de bocht gevlogen met dataverzameling en met grondrechten"zei Omtzigt. "Het gebeurt maar in de minderheid van gevallen, maar overschaduwt al het andere werk en holt het vertrouwen in de rechtstaat uit."

Volgens hem zoekt de regering bij het verzamelen van data, maar ook bij het nemen van vrijheidsbeperkende maatregelen tijdens de coronacrisis, "de randen van haar rechten" op en pakt soms "ook meer ruimte dan haar is toebedeeld, om de burgers te controleren en in de gaten te houden."

Er is privacywetgeving, erkent Omtzigt, maar deze "beschermt de gewone burger niet bij de Belastingdienst. Maar anderen krijgen in Nederland net wat meer bescherming". Omtzigt noemt als voorbeeld Russische oligarchen die door de privacywet AVG worden beschermd bij het opleggen van sancties. Ook zit de wet de aanpak van belastingontwijking in de weg.

Voor de nieuwe Tweede Kamer ziet hij belangrijke taken weggelegd. Zo moet de Kamer eisen dat het kabinet hem beter informeert en moet de machtsbalans worden hersteld. De Kamer moet zich focussen op hoofdtaken, bijvoorbeeld door de begroting serieus te nemen. Zeker dit jaar komt deze kerntaak van de Kamer volgens Omtzigt ernstig in het geding. Hij pleit verder voor een parlementaire enquête naar corona. Die hangt nu aan een zijden draadje. Grondrechten moeten afdwingbaar zijn en de rechtstaat moet bescherming bieden, vindt hij.

Omtzigt zei een stuk optimistischer te zijn dan hij in lange tijd is geweest. "Juist op een moment dat heel veel verschuift, met nieuwe politieke leiders, een nieuw politiek landschap, juist op zo'n moment zijn er grote kansen voor een nieuwe Kamer om de rol weer op te pakken, voordat de coalitie-Kamerleden onder het juk gebonden worden."