Onderzoek: groep die democratie laat varen bij problemen, groeit

Om urgente problemen op te lossen moet het mogelijk zijn dat een regering het meepraten en meebeslissen van oppositiepartijen inperkt. Ook hoeft er voor het snel en daadkrachtig oplossen van maatschappelijke problemen, minder rekening gehouden te worden met standpunten en belangen van verschillende groepen. Een derde van een groep onderzochte Nederlanders is het met deze stellingen eens, valt te lezen in het onderzoek Democratisch bewustzijn in Nederland.

De groep is daarmee bereid om de parlementaire democratie tijdelijk terzijde te schuiven voor complexe en urgente problemen. Een zorgelijke ontwikkeling, want als de democratie opzij gezet wordt voor een probleem, waarom dan niet ook voor een volgend probleem, zo staat in het onderzoek. Dat is eind 2021 in opdracht van de Anne Frank Stichting uitgevoerd door het Verwey-Jonker Instituut onder 1616 Nederlanders van 18 jaar en ouder.

Het deel van de Nederlanders die de democratische rechtsstaat bereid zijn te ondermijnen, groeit volgens de onderzoekers sinds 2019. Zeker als problemen concreet gemaakt worden, zoals over klimaat of de opvang van vluchtelingen, wordt vaker gekozen voor opties in strijd met de rechtsstaat. Vooral onder 18- tot 24-jarigen is dit effect zichtbaar. Deze groep is extra getroffen door de coronamaatregelen en daardoor potentieel gevoeliger geworden voor niet-liberaal en antidemocratisch denken, aldus de onderzoekers.

Het besef over het belang van de democratie en rechtsstaat moet worden vergroot, zo bevelen de onderzoekers aan. Mensen moeten bewust worden van de kwetsbaarheid van de democratie en gevolgen van niet-liberale bestuursvormen. Dit kan via het onderwijs gedaan worden door in te spelen op democratische dilemma's en men ervan te doordringen dat het oplossen van problemen binnen de regels van een democratie tijd kost, net als het creëren van draagvlak voor besluiten.