Onderzoek: regels hinderen asielzoekers bij betaald werk

Asielzoekers zouden meer kunnen werken dan de nu toegestane 24 weken per jaar en willen dat ook, maar regels en andere hindernissen belemmeren dat. Werken levert voordelen op voor de betrokkene zelf, de maatschappij en de arbeidsmarkt, staat in een onderzoek dat is uitgevoerd door Regioplan in opdracht van het kabinet. Minister Karien van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid stuurde het rapport naar de Tweede Kamer en komt later met een reactie erop.

Het meest belemmerend is het maximale aantal van 24 weken per jaar dat asielzoekers betaald werk mogen doen. Deze grens is zo bepaald, omdat vanaf 26 weken werk mensen recht hebben op een werkloosheidsuitkering. De overheid wil dat niet, omdat mensen soms geen verblijfsstatus krijgen en dan mogelijk wel een uitkering. Maar volgens de onderzoekers is dat niet het geval omdat het recht op betaling van een uitkering vervalt als de betrokkene niet rechtmatig in Nederland is. Betaling naar het buitenland kan maar zelden.

Werkgevers willen wel asielzoekers aannemen, vanuit een maatschappelijke verantwoordelijkheid of om personeelskrapte tegen te gaan, maar de tot 24 weken beperkte periode remt ze daarin af. Ook moeten de ondernemers een zogeheten tewerkstellingsvergunning (TWV) voor betrokkenen aanvragen en dat is soms lastig. Tussen 2017 en 2021 voldeden in totaal 37.580 asielzoekers aan de voorwaarden voor een TWV: tussen 18 en 67 jaar en meer dan zes maanden in de asielprocedure. Slechts ongeveer 4 procent van hen (1514) kreeg in deze periode een TWV waarmee ze konden werken.

Een verruiming van de 24-weken-eis leidt tot voordelen, vinden de onderzoekers. Asielzoekers krijgen vaker werk en daardoor een betere positie op de arbeidsmarkt. Ook kunnen ze geld verdienen voor zichzelf of hun gezin en het verdrijft de verveling die opspeelt tijdens de lange asielprocedure. De onderzoekers vonden geen aanwijzingen dat Nederland aantrekkelijker zou worden voor asielzoekers. Ze zien eerder een grotere bereidheid om terug te keren naar hun herkomstland als ze niet in Nederland mogen blijven.

Andere belemmeringen voor asielzoekers om te werken, zijn te weinig begeleiding of kennis over de arbeidsmarkt, het ontbreken van een burgerservicenummer (BSN), weinig kennis van de taal en cultuur of psychische problemen.