Onderzoekers slaan alarm om dreiging invasieve exoten

Planten of dieren die voorkomen op plekken waar ze niet van nature vandaan komen en daar schade aanrichten aan de natuur, vormen een aanzienlijke dreiging. Zogenoemde invasieve exoten spelen volgens onderzoekers van het Intergovernmental Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES) een belangrijke rol bij het uitsterven van planten- en dierensoorten, en vormen een dreiging voor menselijk welzijn en voedselzekerheid.

De kosten als gevolg van de schade lopen flink op: in 2019 ging het om een jaarlijks bedrag van meer dan 423 miljard dollar (391 miljard euro). Dit bedrag is volgens de onderzoekers een "onderschatting" en ligt onder meer zo hoog vanwege medische kosten omdat muggen die ziektes overbrengen in steeds meer landen opduiken.

Door menselijk handelen zijn al meer dan 37.000 exoten op plekken terechtgekomen waar ze normaal gesproken niet voorkomen. Dit is een "conservatieve schatting", en het aantal groeit ongekend snel. Bijna een op de tien (in totaal 3500) van deze soorten zijn invasief, wat betekent dat hun aanwezigheid tot problemen leidt. Ze verstoren de balans in ecosystemen en verdringen planten- en dierensoorten, die daardoor minder welig tieren of lokaal zelfs niet meer voorkomen.

"Invasieve exotensoorten vormen een grote bedreiging van de biodiversiteit en kunnen onomkeerbare schade aanbrengen aan de natuur", schrijven de onderzoekers. De aanwezigheid van soorten op plekken waar ze niet thuishoren en niet in het ecosysteem passen wordt "te vaak genegeerd totdat het te laat is". Inmiddels vormen uitheemse soorten een "serieuze uitdaging voor mensen in alle regio's en in elk land".

Ook Nederland kent zijn exoten die voor problemen zorgen. Zo staat de Amerikaanse rivierkreeft bekend om de overlast die de soort veroorzaakt: de kreeft brengt flinke schade toe aan aan waterkeringen, beschadigt waterplanten en verdrijft inheemse vissoorten. Deskundigen zeggen dat die problemen niet zo groot zouden zijn geweest als eerder was ingegrepen. Ook groeit het aantal Alpenwatersalamanders in Nederland explosief, die salamandersoorten die daar oorspronkelijk voorkomen verdrijft.

Overheden kunnen het beste voorkomen dat invasieve soorten zich kunnen vestigen, bijvoorbeeld door controles van transport. Maar mocht het al te laat zijn, dan kunnen soorten worden bestreden of door hun verspreiding te beperken. Dat laatste kan het beste in afgesloten ecosystemen, zoals een meer.