Op weg naar een behandeling op maat voor vrouwen met eierstokkanker

Om de behandeling van kanker te verbeteren, is het belangrijk om te begrijpen hoe tumoren ontstaan. Onderzoekster Phyllis van der Ploeg heeft in het Catharina Ziekenhuis onderzoek gedaan naar de processen achter het ontstaan van eierstokkanker. Een vorm van kanker waarvan de overlevingskansen de afgelopen dertig jaar nauwelijks zijn verbeterd.

Met de uitkomsten van haar onderzoek is onlangs een nieuwe studie gestart om vrouwen vooraf beter te kunnen selecteren voor een doelgerichte behandeling. Bij zo’n behandeling worden specifieke moleculaire kenmerken van een tumor aangepakt. In plaats van chemotherapie of bestraling, die ook de gezonde cellen van het lichaam aantasten, richten doelgerichte behandelingen zich op specifieke moleculaire paden die betrokken zijn bij het ontstaan en het gedrag van kankercellen. En juist die moleculaire paden heeft Van der Ploeg onderzocht.

Alle cellen in het lichaam worden aangestuurd door ketens van eiwitreacties, die onder meer zorgen voor celdeling. Wanneer er in één van deze ketens – een zogenoemd pad - een ‘foutje’ ontstaat, zorgt dit voor ongecontroleerde celgroei en kan uiteindelijk een tumor ontstaan. “Met behulp van een nieuwe techniek hebben we gezocht naar ontregelde eiwitketens in eierstokkanker. Vergelijk het met de motor van een auto. Als een slang niet aangesloten is, dan loopt de motor in de soep, maar je moet wel weten wélke slang dat is. Zo heb ik ook heel gedetailleerd naar de tumoren gekeken”, legt Van der Ploeg uit.

“Met de recent gestarte vervolgstudie willen we met behulp van doelgerichte medicatie een ‘blokkade’ in de eiwitketen realiseren, zodat de groei van de tumor stopt. Deze ‘blokkade’ kan voor iedere patiënt anders zijn. Met de uitkomsten van mijn onderzoek denken we een betere manier te hebben gevonden om vrouwen doelgericht te behandelen met medicatie. Door vooraf goed te selecteren worden vrouwen direct met een geschikt medicijn behandeld en minder vaak blootgesteld aan onnodige bijwerkingen.”

Vooral dat laatste is van groot belang, want het behandeltraject voor vrouwen met eierstokkanker is zwaar. Van der Ploeg: “Patienten krijgen chemotherapie en ondergaan een zware operatie, waarbij de baarmoeder, eierstokken en eileiders worden verwijderd.”

Met de nieuwe studie – de zogenoemde STAPOVER-studie – hopen onderzoekers de overlevingskansen van patiënten te verbeteren zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit van leven.

Eierstokkanker is één van de dodelijkste vormen van kanker die een vrouw kan krijgen. De ziekte wordt niet voor niets de ‘stille vrouwenmoordenaar’ genoemd. De eierstokken en eileiders liggen diep in de buikholte. Kankercellen kunnen daar snel groeien zonder dat een vrouw daar last van heeft. Van der Ploeg: “De tumor drukt in het beginstadium vaak niet tegen andere organen aan. De klachten ontstaan meestal als de kanker al is uitgezaaid in de buikholte.”

De 5-jaarsoverleving van vrouwen met eierstokkanker ligt rond de 38%; in de jaren ‘90 lag de overleving rond de 33 procent. Van de 1400 vrouwen die elk jaar de diagnose krijgen, overlijden er elk jaar 1100 aan deze ziekte. Tien jaar na de diagnose is nog maar rond de 30% van de patiënten in leven.

Bron: persbericht Catharina Ziekenhuis