Openbaren van Zeer Geheime notulen ministerraad is unicum

Het kabinet neemt een unieke stap en maakt geheime notulen van de ministerraad openbaar. De Kamer krijgt het verslag te zien van het kabinetsberaad dat ook de Parlementaire Ondervragingscommissie mocht inzien. Alleen een officieel besluit kan leiden tot openbaring, zegt parlementair historicus Bert van den Braak. Demissionair premier Mark Rutte vertelde vrijdag dat het "uiteindelijk" een unaniem besluit van de ministerraad was om ze te openbaren.

De notulen van de ministerraad zijn voor zover bekend nog nooit voortijdig gepubliceerd. De verslagen zijn een staatsgeheim van het hoogste niveau: Zeer Geheim. Dit is bepaald "op grond van het feit dat kennisname door niet gerechtigden zeer ernstige schade kan toebrengen aan het belang van de Staat of zijn bondgenoten". Het kabinet heeft er mede daarom voor gekozen om alleen de notulen te verstrekken die ook de Kamercommissie te zien kreeg.

De strenge geheimhouding van de notulen heeft er ook mee te maken dat het kabinet "met één mond" hoort te spreken. "In geen geval handelt de minister tegen de besluiten van de ministerraad", schrijven de regels voor. Ministers mogen ook eventuele afwijkende standpunten van andere bewindspersonen niet naar buiten brengen. Zo wordt de "eenheid van het regeringsbeleid" niet geschaad, is de gedachte.

Wegens de strenge regels, wordt met de notulen dan ook zeer voorzichtig omgegaan. De secretaris van de ministerraad is verantwoordelijk voor de notulen, die voor verspreiding worden genummerd. "Daardoor kan worden bijgehouden welk exemplaar van de notulen een bewindspersoon in zijn bezit heeft. Op basis van deze gegevens wordt de verspreiding en de terugzending van notulen bijgehouden", staat in het handboek voor nieuwe bewindspersonen. Het kopietje dat ministers krijgen, wordt op hun ministerie opgeslagen, staatssecretarissen die een exemplaar ter inzage kregen, moeten dit daarna weer inleveren op Algemene Zaken (het ministerie van de premier).

Enkele topambtenaren krijgen ook een kopie van de notulen. Deze ambtenaren moeten beschikken over een speciale verklaring van het hoogste niveau van de inlichtingendiensten. "Overtollige exemplaren" worden vernietigd.

In sommige gevallen mogen buitenstaanders wel een kijkje nemen in de notulen. Dat gold vorig jaar voor twee leden van de ondervragingscommissie die zich boog over de toeslagenaffaire. Voor sommige wetenschappers worden de notulen na twintig jaar openbaar. De rest moet nog vijf jaar langer wachten op 'openbaringsdag', waarop onder anderen journalisten door de stukken mogen bladeren.