Operatie Nachtwacht: steeds dichter bij het geheim van de meester

De restauratie van de Nachtwacht is naast een opknapbeurt van het meesterwerk ook een kans om met behulp van de nieuwste technieken meer te leren over hoe Rembrandt werkte. In de afgelopen maanden is door middel van scans en foto's in hele hoge resolutie een enorme hoeveelheid data verzameld, die meer inzicht moet geven in hoe de kunstenaar het schilderij heeft gemaakt.

Tijdens het onderzoek brengt het museum op een "ongelofelijk gedetailleerde" manier de veroudering van het werk in kaart. "We willen op deze manier voorspellen hoe oud de Nachtwacht kan worden", zegt Robert van Langh, hoofd Conservation en Science van het Rijksmuseum. "We komen steeds dichter bij het geheim van de meester."

Een van die geheimen is de dikke verf die Rembrandt gebruikte in zijn werk, waarmee hij een soort 3D-effect creëerde. Iets waar AkzoNobel, dat hoofdpartner is bij Operatie Nachtwacht, met interesse naar kijkt. "Je ziet bij sommige schilders in de twintigste eeuw dat de dikke verf bladdert, maar die van Rembrandt uit de zeventiende eeuw niet", zegt Klaas Kruithof, directeur technologie bij het verfconcern. "Hij heeft aan niemand verteld hoe hij dat deed."

AkzoNobel wil de kennis die uit dit onderzoek komt, gebruiken voor zijn eigen producten. "Want hoe kun je die dikke verf maken zonder dat ie gaat druipen", zegt Kruithof. "We gaan de recepten die Rembrandt zou kunnen hebben gebruikt namaken." Ook de pigmenten op basis van natuurlijke grondstoffen die Rembrandt gebruikte - toen chemische industrie nog niet bestond - zijn interessant voor het concern.

"We waren er niet bij toen hij het maakte en we zullen er nooit achter komen hoe hij het exact heeft gedaan", zegt Van Langh. "Maar we kunnen nu wel dingen zien, die we eerder niet zagen. Het blijven aannames, maar ze worden wel iets objectiever."

De eerste bevindingen zijn veelbelovend. Volgens Katrien Keune, hoofd Science bij het museum, tonen de scans details die met het blote oog niet waarneembaar zijn. "We dachten dat er boven het hondje rechts onderin een wit uitgeslagen vernislaag zat, maar op scans blijkt dat het waarschijnlijk een rozet is van een schoen, die aan een extra been zit dat je niet meer terugziet op het doek." Dit soort onderzoek was volgens haar vijf jaar geleden nog niet mogelijk.

Het onderzoek duurt een jaar en ligt op schema. Deze zomer volgt een plan van aanpak voor de restauratie van het schuttersstuk uit 1642. Het is nog niet bekend hoe lang de opknapbeurt gaat duren.