Oud-commandant vreest gebrek aan steun voor VN-missie in Mali

De VN-missie in Mali moet er eigenlijk enkele duizenden blauwhelmen bij krijgen want de situatie verslechtert snel, maar luitenant-generaal Kees Matthijssen "betwijfelt" of dit gaat gebeuren. Als de huidige sterkte gehandhaafd wordt, zullen er "fundamentele keuzes" gemaakt moeten worden, zegt Matthijssen tegen het ANP. Hij gaf tot voor kort leiding aan de VN-militairen in Mali.

Al jaren komt de missie militairen tekort. De afgelopen jaren zijn jihadisten en terroristen steeds actiever geworden in het West-Afrikaanse land. "De middelen (van de missie) zijn nooit aangepast aan de nieuwe omstandigheden", aldus Matthijssen. Er is wel over gesproken binnen de Verenigde Naties, maar er is nooit een besluit over genomen.

Daarbovenop kwam vorig jaar nog het vertrek van de Franse militairen. Die moesten weg van de militaire machthebbers in Bamako. De Fransen en hun Europese partners in de antiterreuroperatie Takuba vormden 42 procent van de internationale militaire inzet in het (noord)oosten. "Dat was een significante aderlating" in een gebied waar jihadisten elkaar hevig bevechten.

De VN moeten nu beslissen hoe het verder gaat. Er ligt een strategische herziening van de missie op tafel. De eerste optie is uitbreiding van Minusma met 3680 militairen en agenten. De andere keuze is doorgaan met dezelfde circa 13.000 blauwhelmen en de laatste mogelijkheid is het terughalen van alle geüniformeerde troepen. Minusma is de gevaarlijkste van alle VN-missies.

"Als die 3600 er niet komen dan moeten we onze 'effort' gaan concentreren", zegt Matthijssen. Door het "enorme land" heen heeft de VN elf kampementen. Als er geen troepen bij komen zal een aantal kampen volgens hem moeten worden overgedragen aan de strijdkrachten van Mali. Het wordt dan lastiger om de doelen van de missie te bereiken.

In 2012 trokken jihadisten vanuit het noorden op naar de hoofdstad. Voormalig kolonisator Frankrijk greep in en daarna werd Minusma opgetuigd. Die moest gaan zorgen voor vrede en stabiliteit. Maar jihadisten trokken verder op. Inmiddels is ook Centraal-Mali het toneel van geweld. Dat militairen in 2021 de macht overnamen maakt het niet eenvoudiger.

"De missie is zeker nog levensvatbaar", meent de luitenant-generaal. Maar dan moeten landen wel militairen leveren. Europese landen moeten er actief blijven, vindt hij. "Want er liggen Europese belangen." De situatie in de regio verslechtert snel "waar we ook als Europa in de nabije toekomst last van kunnen hebben".

Op de Duitsers na is er bijna geen Europees land meer actief voor Minusma. (Ook) Nederland besloot vorig jaar toch geen nieuwe bijdrage te leveren. Er was sprake van dat Nederlandse Apache gevechtshelikopters zeker een jaar vanuit (de oostelijke stad) Gao zouden gaan opereren. "Echt jammer" dat het niet doorging, want Minusma heeft een tekort aan luchtsteun, zegt Matthijssen.

Tussen 2014 en 2019 waren Nederlandse militairen actief in het noorden van Mali. Daar verzamelden ze informatie voor de VN-missie. En vorig jaar hielp Nederland de missie nog met een C-130 transportvliegtuig.

De Tweede Kamer voelde echter weinig voor weer een nieuwe bijdrage na de machtsgreep van de militairen, die maatregelen namen tegen de Fransen en de Russen binnenhaalden. Onder de bevolking is volgens Matthijssen "behoorlijke steun" voor de coupplegers. De mensen hebben genoeg van koloniale machthebbers en de oude kliek.

De nieuwe leiders keken naar Moskou voor steun en haalden zogeheten Wagner-huurlingen binnen. De oorlog in Oekraïne leidt niet tot minder inzet van de Russen. "Ik heb geen terugtrekkende beweging van de Russen gezien", aldus Matthijssen. "Ze zijn alleen maar actiever geworden op het Afrikaanse continent." Voor economisch gewin en om het Westen dwars te zitten.

Voor Matthijssen was Mali de laatste klus. Hij gaat na 42 jaar in het uniform met pensioen.