Oud-huisarts Dick Bijl over de griepprik: "waarom zou je iets nemen wat niet werkt?"

Moeten je ouders die de tachtig zijn gepasseerd nou wel of niet de griepprik nemen? Als het aan het RIVM en menig huisarts ligt wél, maar oud-huisarts en epidemioloog Dick Bijl relativeert dit. Waarom zou je iets nemen wat niet werkt, er is geen bewijs voor, aldus Bijl. In zijn onlangs verschenen boek Griep – Prikken, slikken of heel voorzichtig niets doen, legt hij uit hoe het zit.

Hij baseert zijn uitspraken op de beste wetenschappelijke gegevens die er zijn. Dit zijn de onderzoeken die verzameld en samengevat zijn door Cochrane. Deze onderzoeken concluderen dat de griepprik voor ouderen niet zinvol is. Er is volgens Bijl geen bewijs dat de griepprik complicaties of sterfte voorkomt. “En daar doen we het om. De griep is een infectie ziekte die vervelend kán zijn, maar die meestal in lichte mate verloopt. Soms met wat keelpijn, spierpijn en temperatuurverhoging, maar daarvoor wordt de griepprik niet gegeven. Het griepvaccin wordt gegeven om mensen te beschermen tegen complicaties en sterfte. Het kan griepvirus kan een longontsteking veroorzaken. Op oudere leeftijd is dat een moeilijk te behandelen aandoening.”

Elk jaar overlijden er in de winter gemiddeld honderden tot duizenden mensen extra, aldus Bijl. “Dit wordt toegeschreven aan de griep. Maar op oudere leeftijd moet je toch ergens aan dood gaan en dan is overlijden aan een longontsteking ten gevolge van de griep niet eens zo’n hele slechte dood. Het is niet aangetoond dat er onder ouderen minder complicaties en sterfgevallen zullen zijn door de griepprik. Er is wel bewijs dat als je dertig ouderen vaccineert, je één griepgeval voorkomt. Dat kan ook een lichte griep zijn, want het zegt niets over de ernst.”

De griepprik is ontwikkeld en op de markt gekomen in een tijd dat er een toenemend vertrouwen was in vaccins. Dat waren vaccins tegen kinderziektes. Vervolgens kwam er een vaccin tegen de griep. “Er was wel sprake dat met name ouderen in de winter overleden en dit werd toegeschreven aan de griep. In de winter circuleren talloze virussen en die kunnen griepachtige ziektebeelden veroorzaken, met klachten als keelpijn, koorts, hoesten en een snotneus. Je kan niet zeggen: die heeft het coronavirus, die het griepvirus en die het rhinovirus. Al die virus types geven vergelijkbare ziektebeelden, ook wel griepachtige ziektebeelden. Men zegt: er is een oversterfte door de griep, maar griep maakt maar vijf procent uit van de griepachtige aandoeningen in de winter. Er zijn talloze virussen en het vaccin is alleen tegen het echte griepvirus. Er kan wel gezegd worden dat die oversterfte in de winter wordt toegeschreven aan het griepvirus, maar dat is nooit onderzocht. Het kan dus ook een van de andere virussen zijn. Daarom is die claim die op dat vaccin wordt gelegd uitermate dubieus.”

Terug naar de huisartsen, waarvan velen elk jaar de griepprik geven aan mensen die ouder zijn dan zestig, en mensen met hart- en longaandoeningen of suikerziekte. De griepprik wordt gratis verstrekt. Volgens Bijl is de winter voor huisartsen een lucratieve tijd, want met de opbrengst kunnen ze hun (wintersport)vakantie betalen. “Een huisarts krijgt een standaardbedrag per griepprik, dit jaar 12,50 euro per gezette prik. Er zijn huisartsen die twijfelen aan de werkzaamheid en voor sommige is dit een dilemma. Wat wel interessant is, is dat het Nederlandse Genootschap van Huisartsen altijd heel kritisch tegenover de griepprik stond. Die gaf ook ruimte aan andersdenkenden, maar inmiddels heeft zij zich volledig achter de overheid geschaard. Een van de directeuren van het Genootschap gaf tijdens zijn afscheid als antwoord op de vraag of hij ergens spijt van heeft gehad: ja, van het goedkeuren van de richtlijn voor huisartsen over de griepprik. In die richtlijn wordt de griepprik aanbevolen.”

Hier kan Bijl zich helemaal in vinden, want ook hij blijft verkondigen dat de griepprik wordt aanbevolen op basis van slecht onderzoek. “Het zijn met name de slecht uitgevoerde observationele onderzoeken geweest, die positieve uitkomsten lieten zien. Dit vertekent het idee over de werkzaamheid van het vaccin. Pas veel later zijn er gerandomiseerde onderzoeken gedaan, waarbij er vrijwel geen enkel bewijs was voor de werking.” Bij dergelijke onderzoeken is het niet de arts of de patiënt maar het toeval dat bepaalt welke van de medicijnen/vaccins of placebo’s de patiënt krijgt. Deze opzet voorkomt dat een arts een nieuw medicijn met name zal voorschrijven aan patiënten van wie hij denkt of hoopt dat die er het meeste baat bij zullen hebben. Dit zou leiden tot selectie en beïnvloeding van de uitkomsten van een onderzoek, aldus Bijl in zijn boek.

Het enige dat we weten volgens Bijl is dat als je dertig ouderen vaccineert, je één oudere met griep voorkomt. “Bij gezonde mensen moet je zeventig mensen vaccineren om één geval van griep te voorkomen. Dit wordt binnen de gezondheidszorg als een zinloze activiteit beschouwd. Inmiddels zijn er geen up-to-date overzichten meer van de onderzoeken die gedaan zijn. De overheid en de farmaceutische industrieën zijn niet bereid om nog verder onderzoek te doen of de griepprik ook daadwerkelijk efficiënt is, en daarmee wordt bedoeld: complicaties en sterfte voorkomen. Er wordt alleen onderzocht of je wel of niet griep krijgt. En dat is trouwens ook een probleem, want je kan als arts op grond van klachten of lichamelijk onderzoek niet zien of iemand de griep heeft. Dat kan alleen door een neusuitstrijkje of bloedonderzoek. Meestal gebeurt dit niet, dus dan zijn het gewoon aannames dat mensen de griep zouden hebben.”

Volgens Bijl zou de overheid zich verre van de griepprik moeten houden, omdat er geen bewijs is dat het werkt. “En dan moet je het al helemaal niet vergoeden. Als iemand de griepprik wil, en dus kiest voor een niet bewezen vaccin, dan betaal je het maar zelf.”

In zijn boek legt Bijl ook de link met het coronavirus en het vaccin wat volgens de media binnenkort op de markt zal verschijnen. Is dat niet wat snel? “Voor de meeste vaccins geldt toch wel een periode van tien jaar onderzoek. Daar zijn richtlijnen voor. Ze moeten laten zien hoe zo’n vaccin wordt opgenomen in het lichaam en zo zijn er allemaal fases waaraan zo’n onderzoek moet voldoen. Er moet worden uitgesloten dat het ernstige bijwerkingen heeft. Met het Mexicaanse griep-vaccin was er een versnelde toelatingsprocedure, waardoor er minder bekend was over de werkzaamheid en de bijwerkingen. Er is onvoldoende onderzoek gedaan bij mensen, wel bij dieren. En daar worden nog steeds wereldwijd rechtszaken over gevoerd, want het had toch wel ernstige bijwerkingen. Dat kan met het corona vaccin ook gebeuren. Daarbij muteert het coronavirus zich, en de vraag is of het vaccin wel effectief is tegen het heersende virus. Het coronavirus is een RNA -virus, dat is een speciaal virus. Daarvan zijn er verschillende in de wereld, maar tegen dat soort virussen is nog nooit een geschikt vaccin gemaakt.”

Of Bijl het vaccin zelf zou nemen? “Nee, ik zou dat niet nemen.”

We hebben volgens Bijl niets geleerd van de Mexicaanse griep en de communicatie vanuit de overheid naar de bevolking. “Het is nu nog veel slechter. Ik vind het onbegrijpelijk waarom dit zo amateuristisch moet. Het ministerie van VWS bemoeit zich met de interpretatie van de uitkomsten van de wetenschappelijke onderzoeken. Tijdens de vorige pandemie ging dat ook fout. Er zitten daar geen inhoudelijke deskundigen, waardoor ze vatbaar zijn voor lobby en niet openstaan voor onafhankelijke informatie. Al die top ambtenaren moeten eruit. Maar wie het meeste lobbyen, dat zijn de farmaceutische en vaccin industrieën. Die besteden veel geld en tijd aan lobby. De overheid zet nu vol in op het corona-vaccin, wat wel begrijpelijk is, maar ze moeten niet doen alsof het de oplossing is. Ze mogen echt een afweging gaan maken en ze mogen de bevolking heel goed informeren over wat er wel en niet is onderzocht. Baat het niet, dan schaadt het niet gaat hier niet op. Het kan wel zeker schaden, die kans is aanwezig. Er rust een informatieplicht vanuit de overheid naar de bevolking. Ik zet meer in op mensen bewust maken: gezonde leefstijl, stoppen met roken, weinig alcohol gebruik en vooral zorgen dat je een goed gewicht hebt. En met bepaald, vooral chronisch, medicijngebruik heb je een verhoogd risico op longontsteking. En als je iets nu niet wil hebben, is een verhoogd risico op een longontsteking, want dat is de belangrijkste doodsoorzaak van een infectie met het coronavirus. We weten inmiddels dat medicijnen hard op weg zijn om de derde doodsoorzaak te worden, na hart- en vaatziektes en kanker. Dat is toch wel iets om aandacht aan te besteden.”