'Persvrijheid in Nederland reëel in gevaar'

De bedreigingen tegen journalisten zijn serieus en nemen ,,ernstig toe''. Het is niet zo erg als in sommige andere landen, maar ook in Nederland is de persvrijheid ,,reëel in gevaar'' en daarmee de democratische rechtsstaat, stelt onderzoekster Marjolein Odekerken van het Verwey-Jonker Instituut. Ze doet al jaren onderzoek naar dit fenomeen.

De bedreigingen worden volgens haar intenser en hebben vaker een georganiseerd karakter. Ook de aanslag dinsdagochtend op De Telegraaf valt volgens haar in die laatste categorie, al wil ze niet speculeren wie erachter zou kunnen zitten.

Uit haar onderzoek, in samenwerking met Alex Brenninkmeijer, in 2017 bleek dat 61 procent van de ondervraagde journalisten te maken had gekregen met bedreigingen. Dat loopt uiteen van uitingen op social media, agressie tegen cameramensen in de wijk, klemrijden met een auto tot echte doodsbedreigingen, voor de journalist of diens familie.

Volgens Odekerken hebben intimidatie en bedreigingen wel degelijk effect, omdat sommige journalisten soms niet meer over gevoelige onderwerpen willen schrijven of bepaalde wijken mijden. ,,Het loont dus. En dat brengt de persvrijheid ernstig in gevaar. Maar met name misdaadjournalisten, die het meest te maken hebben met ernstige bedreigingen, vinden dat zij een opdracht hebben en gaan door met publiceren'', zegt de onderzoekster. Volgens haar komen de bedreigingen aan hun adres van gedetineerden, de onderwereld en motorclubs.

,,Schrikbarend'' noemt ze het dat slechts weinig journalisten bij de politie aangifte doen. Enerzijds komt dat, omdat onderdeel van de bedreiging vaak is dat ze geen aangifte mogen doen. De angst bij journalisten voor represailles noemt Odekerken ,,zorgwekkend''. Ook wijst ze op negatieve ervaringen met het doen van aangifte. ,,Het kost veel tijd, betrokkenen worden niet opgepakt, het is moeilijk aan te tonen en er komt vaak geen vervolging'', zegt ze.

Ze pleit voor een actievere opstelling van de politie en het Openbaar Ministerie om bij journalisten de aangiftes en procedures te verbeteren. Inmiddels is een stuurgroep opgericht naar aanleiding van haar onderzoek, maar er zijn nog geen concrete plannen. Ook de mediaorganisaties zelf moeten serieus omgaan met de beveiliging van hun panden, zegt de onderzoekster. Bovenal roept Odekerken de politiek en de overheid op om journalisten beter te beschermen en een speciale regeling voor hen te treffen.