PwC: 'waarschuwingsmemo' kwam steeds nét niet bij top fiscus uit

Keer op keer kwam een memo waarin een jurist van de Belastingdienst waarschuwde voor het effect van de harde aanpak van toeslagenfraude, niet bij de juiste mensen terecht. Zelfs niet toen toenmalig staatssecretaris Menno Snel in 2019 specifiek naar dit soort signalen vroeg. Accountantskantoor PwC deed uitvoerig onderzoek, maar kan niet zeggen waarom dit document uit 2017 nooit de ambtelijke en politieke top bereikte.

In het memo waarschuwde jurist Sandra Palmen dat de Belastingdienst "laakbaar" heeft gehandeld en waarschijnlijk compensatie moet betalen. Was er eerder wat met het stuk gedaan, dan was de omstreden fraudeaanpak die centraal staat in het toeslagenschandaal mogelijk eerder stopgezet. RTL Nieuws en Trouw meldden eerder dit jaar na eigen onderzoek dat het memo bewust in de doofpot is gestopt, maar verantwoordelijk staatssecretaris Alexandra van Huffelen ontkende in juni al dat het stuk is "verstopt".

Toen in juni 2019 duidelijk werd dat er veel mis was met de manier waarop de Belastingdienst mensen aanpakte die verdacht werden van fraude met toeslagen, vroeg Snel aan de opvolger van Palmen of niemand daar eerder twijfels over had geuit. Palmen stuurde daarop desgevraagd haar explosieve memo uit 2017 naar haar opvolger. Maar dit komt volgens PwC niet bij Snel terecht. Alleen "drie andere medewerkers" ontvangen het document.

Tussen 2017 en eind 2020 duikt het stuk af en toe op, maar er wordt nooit echt gevolg aan gegeven. Als ambtenaren in juni 2019 de toeslagenaffaire proberen te reconstrueren voor Snel, wordt het memo in een conceptstuk gezet. Maar dat concept komt uiteindelijk te vervallen. In plaats ervan komt een nieuw 'factsheet', met daarin geen verwijzing naar het memo. Wel is het concept doorgestuurd naar de ambtelijke top. Volgens PwC is er geen "duidelijke verklaring" gevonden waarom het stuk niet bij "de uiteindelijke set" zat.

Volgens PwC was het memo moeilijk vindbaar omdat het stuk niet werd "gegoten in de standaardvorm" van een soortgelijke memo. Het stuk is gestuurd aan het managementteam Toeslagen, maar niet gearchiveerd bij de stukken van dat team.

PwC tekent bij het onderzoek aan dat een topambtenaar van Toeslagen (uit het 'managementteam') niet wilde meewerken aan interviews. Voormalig staatssecretaris Snel heeft zijn privételefoon niet ter beschikking gesteld. Het toestel "bevatte geen zakelijke correspondentie", volgens Snel.