Raad van State: overheid moet nee leren zeggen

Het kabinet en de Tweede Kamer moeten veel meer keuzes maken dan ze nu doen, en die consequent uitvoeren, vindt de Raad van State. "Niet alles kan en zeker niet tegelijkertijd. Wie dat wel verwacht, komt bedrogen uit." Prioriteren vraagt moed, beseft de belangrijkste adviseur van het kabinet, want dat betekent dat er nee moet worden gezegd tegen maatschappelijke wensen. Maar als er geen keuzes worden gemaakt, worden maatschappelijke opgaven niet alleen "halfslachtig" aangepakt, maar wordt ook het vertrouwen in de overheid ondergraven.

"De overheid moet realistische perspectieven bieden, geen luchtspiegelingen", schrijft de Raad van State in zijn jaarverslag. "Een overheid die meer belooft dan nakomt of waarmaakt, ondermijnt zelf het toch al kwetsbare vertrouwen."

De slagkracht bij de uitvoering van overheidstaken staat onder druk, ziet de Raad van State. Dit komt onder meer door complexe regelgeving, uitvoeringsproblemen, moeizame wisselwerking tussen verschillende verschillende overheden en de toegenomen behoefte aan maatwerk en compensatie.

Er moeten "scherpe keuzes" worden gemaakt over onder meer het asielbeleid, de inrichting van de jeugdzorg, de verdeling van de ruimte en de transitie naar een duurzame samenleving en economie. Die keuzes moeten kabinet en Tweede en Eerste Kamer op "hoofdlijnen" maken, benadrukt de Raad van State. Wetten moeten niet "dichtgeregeld" worden en via een "stapeling van beleidswensen en amendementen onleesbaar, onwerkbaar en onuitvoerbaar worden."

Niet elke uitzondering kan in algemene regels worden gevangen, maar tegelijkertijd moet worden gewaakt voor te starre wetten. Dit soort wetten, die in de praktijk tot onrechtvaardige uitkomsten leiden, "zijn geen goede wetten", vindt de Raad. Dergelijke wetten hebben onvoldoende rekening gehouden met de effecten in de uitvoering of er is "willens en wetens" afgezien van wettelijke mogelijkheden voor uitvoeringsorganen "om rekening te houden met individuele (schrijnende) omstandigheden."

De slagvaardigheid moet omhoog en daarvoor is onder meer een "indringend gesprek en meer afstemming" nodig tussen overheden en tussen politieke ambtsdragers. Keuzes maken, prioriteren en scherpe focus houden, is de hoofdboodschap van de Raad van State.