Rutte maakt Indonesiërs diepe excuses voor extreem geweld

Nederland maakt opnieuw excuses aan Indonesië voor het geweld tijdens de onafhankelijkheidsstrijd van de toenmalige kolonie Nederlands-Indië. Ditmaal gaan die excuses dieper, want Nederland ziet onder ogen dat het om extreem en stelselmatig geweld ging, zegt premier Mark Rutte.

Nederland neemt afstand van de lang aangehangen stelling dat het bij het geweld slechts om uitwassen ging en het leger in principe correct te werk was gegaan. De eufemistische benaming 'politionele acties' gaat "op de plank", zegt Rutte, die de strijd tussen 1945 en 1949 een "koloniale oorlog" noemt. De verantwoordelijkheid voor de misstanden lag op het hoogste niveau, erkent de premier.

Koning Willem-Alexander maakte twee jaar geleden op bezoek in Indonesië al excuses voor Nederlandse geweldsontsporingen tijdens de onafhankelijkheidsstrijd. Nu volgen daarop namens kabinet en koning excuses in "overtreffende trap", zegt Rutte. Omdat het geweld structureel bleek en door de politiek toegelaten en gedekt werd. En voor het "consequent wegkijken" door vorige kabinetten, waaronder drie onder zijn eigen leiding.

De excuses zijn ook bedoeld voor de Indië-veteranen "die zich destijds als goed militair hebben gedragen" en iedereen in ons land die met de gevolgen van de koloniale oorlog heeft moeten leven. Of bijvoorbeeld dienstweigeraars, die vanwege gewetensbezwaren niet naar Indië wilden, en deserteurs eerherstel verdienen ligt ingewikkeld. Deserteurs die vanwege de wreedheden de rangen verlieten en militairen die bevelen negeerden zouden daarvoor in aanmerking kunnen komen. Maar dat geldt niet voor overlopers, die tegenover hun vroegere makkers konden komen te staan, onderstreept Rutte.

Of de wandaden tijdens de onafhankelijkheidsstrijd ook als oorlogsmisdaden bestempeld moeten worden, laat Rutte in het midden. Dat is volgens hem aan het Openbaar Ministerie. "Maar los van de juridische kwalificatie: er zijn daar dingen gebeurd die we vandaag ten sterkste veroordelen."

Weduwen en kinderen van mensen die standrechtelijk zijn geëxecuteerd, kunnen ook de komende jaren schadevergoeding krijgen van Nederland, zegt de premier.