SCP: weinig oog voor belangrijke keuzes in verkiezingsprogramma's

In de verkiezingsprogramma's van politieke partijen worden "lang niet altijd" de keuzes gemaakt die nodig zijn voor de inwoners van Nederland, stelt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Ook wordt in de programma's weliswaar beschreven welke doelen nagestreefd worden, maar niet welke zaken prioriteit hebben.

Zo noemen alle partijen goede en betaalbare zorg heel belangrijk. Maar "gezien de vergrijzing en de krapte op de arbeidsmarkt vraagt dit niet alleen om keuzes over de organisatie en de inrichting van de zorg, maar moet ook worden bepaald waar wel of geen zorg voor wordt verleend en wat mensen wel of niet vergoed krijgen", aldus het SCP.

Hetzelfde geldt voor de aanpak van krapte op de arbeidsmarkt. "Sommige partijen zetten vooral in op vergroting van het totale arbeidsaanbod. Maar zit er nog genoeg rek in het arbeidsaanbod? En wat zijn de maatschappelijke 'kosten' als mensen meer uren moeten werken?", werpt het SCP op.

Het planbureau meldt dat de maatschappelijke opgaven urgent zijn, wijzend op bijvoorbeeld klimaatverandering en vergrijzing. Het vooruitschuiven van keuzes hierin, of niet kiezen, wordt "problematisch" genoemd. "In de programma's geven partijen vaak duidelijk aan welke collectieve doelen ze nastreven. Wat we echter nauwelijks terugzien, zijn uitspraken over zaken en doelen die de partijen minder belangrijk vinden, en voor welke andere uitdagingen de schaarse middelen dus niet of minder worden ingezet."

Het SCP noemt het verder opvallend dat de verkiezingsprogramma's een hoog maakbaarheidsgehalte hebben. "Bij bijvoorbeeld de opgaven rondom asiel en migratie roepen de programma's een beeld op dat de overheid daadwerkelijk 'grip' kan krijgen op de omvang en samenstelling van migratie. De ervaringen van de afgelopen jaren wijzen eerder op het tegendeel." Het kabinet-Rutte IV viel in juli op asiel en migratie.

In de beschouwing zijn de verkiezingsprogramma's van BBB, CDA, ChristenUnie, D66, Forum voor Democratie, GroenLinks/Partij van de Arbeid, Partij voor de Dieren, PVV, SP en VVD bekeken. Het SCP legt uit dat het hierbij gaat om partijen die bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2021 minstens vijf zetels hadden en/of op 1 oktober in de Peilingwijzer werden geschat op vijf of meer zetels. Ook zijn alleen de partijen bekeken die uiterlijk op 1 oktober hun verkiezingsprogramma hadden bekendgemaakt, waarmee het verkiezingsprogramma van Omtzigts partij Nieuw Sociaal Contract (NSC) dus te laat was.