Slachtoffer fataal politieoptreden vertoont vaak verward gedrag

Bij politie-incidenten die de afgelopen jaren leidden tot een dodelijk slachtoffer vertoonde het slachtoffer vaak verward gedrag en waren mannen van middelbare leeftijd met een niet-westerse migratieachtergrond oververtegenwoordigd. Dat zijn enkele conclusies van een wetenschappelijk onderzoek naar vijftig van dit soort incidenten tussen 2016 en 2020, uitgevoerd door Bureau Beke.

Het onderzoek naar "patronen, context en slachtoffers van politie-incidenten met een fatale afloop" is gedaan in opdracht van de politie en Rijksrecherche. Het doel ervan is "om meer inzicht te krijgen in deze ingrijpende gebeurtenissen". Elk jaar overlijden gemiddeld tien mensen binnen de context van een politieoptreden. Het gaat dan om mensen die bijvoorbeeld overlijden in een politiecel, na drank- en/of drugsgebruik, na inzet van geweld door de politie of na een achtervolging.

Uit het onderzoek naar de vijftig afgeronde zaken, die geanonimiseerd ter beschikking waren gesteld door de Rijksrecherche, blijken mannen tussen 30 en 50 jaar met een niet-westerse migratieachtergrond oververtegenwoordigd. In 84 procent van de zaken vertoonde het slachtoffer verward gedrag. In 84 procent leed deze aan meerdere problemen tegelijk, zoals psychische klachten, financiële problemen, relatieproblemen of drugsgebruik.

De meeste sterfgevallen kwam voort door "het aanwenden van geweld", namelijk in 34 van de vijftig zaken. Acht mensen kwamen om door zelfdestructief gedrag, anderen doordat ze onwel werden of door een ongeval.

Om te verklaren waarom mannen met een niet-westerse migratieachtergrond oververtegenwoordigd zijn onder de slachtoffers, is meer onderzoek nodig, zegt politiechef Amsterdam en portefeuillehouder politiegeweld Frank Paauw tegen De Volkskrant. "Het zou goed kunnen dat politiesocioloog Jaap Timmer gelijk heeft, dat het komt doordat dit soort zaken zich vaak afspeelt in wijken waar meer mensen uit lagere sociaal-economische klassen wonen en meer mensen met een migratieachtergrond."

Paauw is ervan overtuigd dat het gebruik van een stroomstootwapen zorgt voor minder dodelijke incidenten. In achttien van de onderzochte zaken is geschoten door de politie. De politiechef zegt tegenover de krant meerdere voorbeelden te kennen waarin het stroomstootwapen een goed alternatief zou zijn geweest. Het stroomstootwapen behoort sinds begin dit jaar tot de wapenuitrusting van agenten.

Volgens de onderzoekers is de studie naar politie-incidenten met een dodelijke afloop uniek want nooit eerder gedaan. Met de uitkomsten van het onderzoek wil de politie naar eigen zeggen aan de slag om hulpverlening beter te betrekken bij een incident, zowel voorafgaand als tijdens dat incident. Ook moet informatie voorafgaand beter worden benut en wil de politie investeren in trainingen van politiemedewerkers in goede omgang met mensen met verward gedrag.

Vorig jaar kreeg de politie te maken met ruim 130.000 incidenten met verwarde personen, 11 procent meer dan in 2020.