Staatssecretaris: explosief toeslagenmemo niet bewust 'verstopt'

Het memo waaruit blijkt dat een jurist van het ministerie van Financiën in 2017 al waarschuwde voor het "laakbaar" handelen van de Belastingdienst met de kinderopvangtoeslag, is niet bewust "verstopt". Dat zegt staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen), over de jongste onthullingen in de toeslagenaffaire. Naar aanleiding van die berichten heeft Van Huffelen een mailwisseling met de Kamer gedeeld waaruit blijkt dat een ambtenaar in juni 2019 expliciet vroeg om het memo niet op te slaan in de dossiers.

RTL Nieuws en Trouw publiceerden vorige week over het feit dat het zogenoemde memo-Palmen in 2019 al besproken is. Dat memo kwam vorig jaar naar boven, en speelde een belangrijke rol in de parlementaire ondervragingen over de toeslagenaffaire. Als het memo in 2017 was opgevolgd, zou veel eerder gestopt zijn met de ontspoorde jacht op fraudeurs met de kinderopvangtoeslag. "Hoe eerder dit naar boven was gekomen, hoe beter dat was geweest", zegt Van Huffelen ook.

De Kamer eiste meteen tekst en uitleg, en de demissionaire staatssecretaris moest naar het wekelijkse vragenuurtje komen over de kwestie. In juni 2019 is compensatie voor een eerste groep slachtoffers van het toeslagenschandaal besproken. Maar het kabinet besloot eerst een commissie onderzoek te laten doen. De maand juni van 2019 wordt in Den Haag gezien als een gemiste kans om veel eerder tot een oplossing voor de toeslagenouders te komen. Volgens Van Huffelen probeerden ambtenaren toentertijd "een zuivere reconstructie van de opvolging van het memo" te maken.

Dat was de reden dat gevraagd is het bestand niet te archiveren, meent zij. "Ik heb geen enkele reden om aan de integriteit van deze medewerkers te twijfelen." De status van het memo was in juni 2019 nog niet bekend, benadrukt Van Huffelen. Wel was toen al "superhelder" dat het misging met de toeslagen, ook zonder het memo-Palmen. "De nieuwswaarde van het stuk was minder groot dan in 2017", aldus de bewindsvrouw.

De uitleg van Van Huffelen kwam haar op verontwaardigde reacties uit de Kamer te staan. SP-Kamerlid Renske Leijten en Henk Nijboer (PvdA) stellen dat het maken van een zuivere reconstructie niets te maken heeft met het al dan niet archiveren van zo'n memo. "Niet archiveren heeft juist als risico dat dergelijke cruciale informatie eventueel over het hoofd gezien wordt", zegt CDA'er Inge van Dijk. Verschillende Kamerleden spreken van een "doofpot".

Van Huffelen benadrukte dat ze "met gemengde gevoelens" tegenover de Kamerleden stond. Accountantskantoor PwC maakt een reconstructie van wat er in juni 2019 is gebeurd, en doordat dit onderzoek nog loopt kan zij "deze berichten niet van volledige context en duiding voorzien". Ze benadrukt dat de Kamer zelf om zo'n onderzoek heeft gevraagd. "Daarbij helpt het ook heel erg als we PwC de mogelijkheid geven dat onderzoek af te ronden."

Twee ambtenaren die in de verhoren over de toeslagenaffaire onder ede zeiden in 2019 niets af te weten van het memo, waren volgens RTL Nieuws en Trouw aanwezig bij crisisoverleg op het ministerie, waar het stuk juist is is besproken. De Kamer vraagt naar verwachting op korte termijn advies van de advocaat van het parlement over eventuele stappen wegens meineed.