Stikstofeffect van vrijwillige uitkoop varkensboeren valt tegen

Een uitkoopregeling voor varkenshouders levert veel minder op voor de natuur dan verwacht. Dat meldt demissionair landbouw- en natuurminister Carola Schouten aan de Tweede Kamer. Er doen minder boeren mee dan verwacht. Zij stoten ook minder uit dan geraamd en liggen verder uit de buurt van kwetsbare natuurgebieden. Daardoor wordt minder dan een derde van de geraamde stikstofwinst daadwerkelijk behaald.

De uitkoopregeling maakte deel uit van van het regeerakkoord uit 2017 en was oorspronkelijk bedoeld om stankoverlast tegen te gaan. Maar het budget werd flink opgehoogd omdat kabinet ervan uitging dat de vrijwillige sanering van de varkenssector ook zou helpen de uitstoot van stikstof terug te dringen. Dat is nodig omdat de Raad van State in mei 2019 oordeelde dat de overheid bij het afgeven van vergunningen te weinig oog had voor de natuur.

Van de 430 varkenshouders die zich hadden gemeld en aan de voorwaarden voldeden, hebben er uiteindelijk 278 besloten van de uitkoopregeling gebruik te maken. De anderen vonden het geboden bedrag te laag, of hadden bijvoorbeeld "andere toekomstplannen". Schouten wijst erop dat definitief stoppen met het bedrijf een ingrijpend besluit is.

Van het budget dat beschikbaar was voor de regeling, blijft 170 miljoen euro over. Dat geld wordt volledig ingezet voor andere stikstofmaatregelen, zodat volgens de minister de al geplande bouw van woningen en aanleg van wegen door kunnen gaan. Het merendeel (130 miljoen euro) schuift door naar een meer gerichte uitkoopregeling van agrarische bedrijven die wél erg belastend zijn voor de natuur. Het gaat dan met name om melkveehouderijen.

Ook gaat een bedrag van 20 miljoen euro naar een zogenoemde walstroomregeling voor de zeevaart. Die moet ervoor zorgen dat schepen in de haven hun dieselgestookte generatoren niet hoeven te laten draaien voor elektriciteit. Met name in de kustprovincies Noord- en Zuid-Holland, waar de nood om te kunnen bouwen hoog is en het aantal uit te kopen boeren beperkt, kan zo extra stikstofwinst worden behaald.

"Het is goed dat een belangrijk doel van het regeerakkoord - minder geuroverlast en daarmee een betere leefomgeving in varkensdichte gebieden - met deze regeling is gehaald", zegt Schouten. Tegelijkertijd erkent zij dat de vermindering van de stikstofneerslag in de natuur tegenvalt. "Rijk en provincies nemen hun verantwoordelijkheid door bij te sturen."