Toespraak Rutte: excuses slavernijverleden of toch (nog) niet

Eindelijk wordt duidelijk of het 'betekenisvolle moment' van premier Mark Rutte een daadwerkelijk excuus zal zijn van de regering voor het slavernijverleden, of dat het niet veel meer wordt dan een 'startschot' voor het herdenkingsjaar 2023 waarin het einde van de slavernij wordt herdacht. Na weken van lekken, boosheid en onvrede, gesprekken in het Catshuis en een ingelast bezoek van vice-premier Sigrid Kaag aan Suriname om de plooien glad te strijken, geeft Rutte maandag een toespraak in het Nationaal Archief in Den Haag.

Tot nu toe weigert Rutte te zeggen of hij dan namens de regering excuses gaat maken. Al weken heeft de premier het alleen over een 'betekenisvol moment'. Minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming) praatte echter weken geleden zijn mond voorbij. Ook genodigden die zich bezighouden met het slavernijverleden in Suriname en Caribisch Nederland kregen in het Catshuis te horen dat het kabinet vasthoudt aan het maken van excuses op 19 december.

Juist die datum als ook de snelheid waarop het kabinet nu excuses lijkt te gaan maken, stuit veel mensen tegen de borst. Velen zien liever dat dit op Keti Koti (1 juli) gebeurt, de dag waarop de afschaffing van de slavernij jaarlijks wordt gevierd. Die dag is als de 5 mei voor Nederland, zei een van de Surinaamse genodigden recent na een gesprek in het Cathuis.

Veel mensen snappen ook niet waarom het kabinet nu opeens zo'n haast maakt. Naar verluidt heeft dat te maken met de verkiezingen voor de Provinciale Staten van maart, en de daarop volgende nieuwe samenstelling van de Eerste Kamer. De huidige coalitie vreest dat de politieke verhoudingen dan zodanig zijn veranderd dat er geen politiek draagvlak meer is voor excuses.

Naast de datum zit het veel vertegenwoordigers dwars dat ze niet betrokken zijn bij de inhoud van excuses en vooral de woorden die daarvoor worden gebruikt. Een van hen zei onlangs dat de regering op zijn minst moet erkennen (en zeggen) dat het slavernijverleden een misdaad tegen de menselijkheid is.

Als maandag excuses worden aangeboden, is het vervolgens de vraag of en door wie die worden geaccepteerd. Premier Silveria Jacobs van Sint-Maarten zou hebben gezegd die niet te accepteren.

In 2023 is het precies 150 jaar geleden dat er echt een einde kwam aan de slavernij binnen het Koninkrijk.