Uitspraak MH17-proces ruim acht jaar na de ramp aanstaande

De rechtbank doet donderdag 17 november uitspraak in de rechtszaak over het neerhalen van vlucht MH17, ruim acht jaar na de ramp en meer dan 2,5 jaar na aanvang van het monsterproces.

Op 17 juli 2014 stort vlucht MH17, vertrokken van Schiphol en onderweg naar de Maleisische hoofdstad Kuala Lumpur, neer boven Oost-Oekraïne. Het toestel van Malaysia Airlines is uit de lucht geschoten. Alle 298 inzittenden komen om het leven, onder hen veel Nederlanders.

Na jaren van internationaal onderzoek, besluit het Openbaar Ministerie vier mannen te vervolgen: rebellenleider Igor Girkin, zijn rechterhand Sergej Doebinski, diens assistent Oleg Poelatov en garnizoenscommandant Leonid Chartsjenko. Deze drie Russen en een Oekraïner hebben volgens het OM een rol gespeeld bij het binnenhalen of het wegbrengen van de Buk-raketinstallatie waarmee het toestel uit de lucht zou zijn geschoten. In het gebied was, ook toen, een gewapend conflict gaande.

9 maart 2020 was de eerste procesdag in het zwaarbeveiligde Justitieel Complex Schiphol. Donderdag, ruim 2,5 jaar en 68 zittingsdagen na die allereerste pro-formazitting, doet de rechtbank uitspraak. Tegen alle vier de mannen is een levenslange gevangenisstraf geëist. De verdachten hebben zich het hele proces niet in de rechtbank laten zien. Alleen Poelatov liet zich vertegenwoordigen door advocaten. Hij ontkent iedere betrokkenheid en zijn advocaten vinden dat hij vrijgesproken moet worden.

Voor het proces is vanaf het begin veel belangstelling geweest in binnen- en buitenland. Naast het JCS stond een groot perscentrum waar honderden journalisten in konden werken. Kort na aanvang van het proces, legde het coronavirus echter alles stil en ging Nederland deels in lockdown. Nabestaanden, pers en belangstellenden waren een paar maanden niet welkom bij de zittingen en moesten die via een livestream volgen. Later werden slechts beperkte aantallen bezoekers toegelaten. De rechtbank verwacht dat de locatie volgende week stampvol is. Voor de gelegenheid is opnieuw een tijdelijk perscentrum gebouwd, de vorige was gedurende het proces afgebroken.

Een belangrijke en beladen fase in de afgelopen 2,5 jaar was het onderdeel waarin nabestaanden aan het woord kwamen. Drie weken lang hebben tientallen van hen in de rechtbank of via een videoverbinding verteld wat de ramp voor hen heeft betekend. De rechtbankvoorzitter haalde dat tijdens de laatste zittingsdag nogmaals aan. Hij noemde het moedig en vertelde dat het proces "op ieder van ons grote indruk heeft gemaakt".

Ook de schouw op de vliegbasis Gilze-Rijen waar de rechters in mei vorig jaar de reconstructie van het neergestorte vliegtuig MH17 bekeken, was een bijzonder moment. De schouw was in een hangar op de militaire basis waarin de reconstructie van het toestel en de wrakstukken stonden opgesteld.