Verduurzaming Nederland moet veel eerlijker, vindt adviesraad

DEN HAAG (ANP) - De verduurzaming van Nederland dreigt vast te lopen, doordat grote groepen mensen de voordelen mislopen en daardoor het draagvlak afbrokkelt. Met die waarschuwing komt de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) in een advies aan de politiek. De raad zoekt de oplossing in rechtvaardiger beleid. Ook pleit de Rli voor een systeem waarin de overheid mensen de "ware prijs" laat betalen voor vervuilende consumptie en duurzame keuzes juist beloont.

Het adviesorgaan maakt zich zorgen over mensen in een kwetsbare positie: "Ze willen vaak best verduurzamen, maar de procedures voor subsidie voelen voor hen als een onneembaar fort, terwijl de energierekening maar blijft stijgen." Mensen die niet mee kunnen komen, voelen zich "niet gezien, niet betrokken en niet gesteund".

"De frustratie daarover leidt tot verzet en daardoor vermindert de prioriteit die de politiek geeft aan verduurzaming", schetst commissievoorzitter André van der Zande. Hij begrijpt die frustraties wel. "Als je de rekensom maakt, gaan de meeste subsidies naar partijen die ze het minst nodig hebben." Aan de andere kant noemt hij het van belang om ook grote bedrijven mee te krijgen.

'Lokaal niveau'

Om meer mensen mee te laten doen, zou de overheid mensen die dreigen achter te blijven moeten opzoeken. "Dat kan het beste op lokaal niveau", schrijft de raad.

Een ander belangrijk punt uit het advies is dat vervuiling zwaarder moet worden belast. De Rli stelt een 'duurzaamheidsheffing' op vervuilende consumptie voor. Om te voorkomen dat de ongelijkheid daardoor wordt vergroot, moeten de opbrengsten worden uitgekeerd aan alle Nederlanders, in de vorm van een 'duurzaamheidsdividend'. Vervuilende opties worden dan duurder, zonder dat mensen die weinig te besteden hebben daar meteen de dupe van worden.

Klimaatrechtvaardigheid

Een andere tussenstap kan zijn om oplopende tarieven te gebruiken. "Dat kan bijvoorbeeld met drinkwater", zegt Van der Zande. "Wie een normale hoeveelheid gebruikt, betaalt tarief A, maar wie het nodig vindt om elke dag zijn auto te wassen en twee zwembaden te vullen, betaalt tarief B."

"Dat het nog eerlijker kan, dat zien wij ook", reageert een woordvoerder van demissionair klimaatminister Sophie Hermans (VVD). Tegelijkertijd is klimaatrechtvaardigheid volgens hem "verankerd in het beleid" en zijn er al stappen gezet om subsidies eerlijker te verdelen. Als voorbeeld noemt hij het schrappen van de salderingsregeling, die eigenaren van zonnepanelen bevoordeelt, per 2027. Nieuwe stappen zijn volgens de woordvoerder aan een volgend kabinet.