VVD blijft de grootste, maar D66 is de grote winnaar

De liberalen winnen de verkiezingen. De VVD van Mark Rutte wordt opnieuw de grootste partij. Maar de nieuwe D66-leider Sigrid Kaag is met een verrassende winst van 8 zetels de grote winnaar. De partij behaalt 27 zetels, het grootste aantal ooit. Verder verliezen linkse partijen en winnen rechtse partijen, aldus de exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS.

Rutte wint 3 zetels en komt uit op 36 zetels. Hij kan aan de slag gaan om zijn vierde kabinet te formeren. Daarbij zal hij eerst met D66 om de tafel gaan zitten. Ook andere partijleiders verklaarden al dat deze beide winnaars het voortouw moeten nemen bij de kabinetsformatie.

Vooraf verklaarde de VVD-leider in elk geval te willen optrekken met het CDA. Maar de partij van Wopke Hoekstra staat in de exitpoll op een verlies van 5 zetels. Hoekstra noemde de uitslag "zeer teleurstellend" en beaamt dat zijn partij bescheidenheid past na deze afstraffing.

Rutte zal in de formatie meer rekening moeten houden met de wensen van de sociaal-liberalen dan bij de formatie in 2017. Het beleid moet "progressiever, eerlijker en groener" dan de afgelopen vier jaar, verklaarde Kaag direct. Zij noemt met name de "klimaatramp", en investeringen in onderwijs en woningen als onderwerpen die niet langer kunnen wachten.

Een nieuwe kabinet kan al bestaan uit drie partijen. In de exitpoll hebben VVD, CDA en D66 samen een meerderheid van 77 zetels. De gekozen lijsttrekkers komen donderdagmiddag samen bij Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib om een verkenner aan te wijzen. Die komt normaal uit de grootste partij. De verkenner gaat met alle partijen praten en daarna kijken welke coalitie mogelijk is.

De voorlopige uitslag is een bittere pil voor de linkse partijen. SP en GroenLinks verloren elk 6 zetels en komen uit op 8 zetels. De partijleiders Jesse Klaver van GroenLinks en Lilian Marijnissen van SP denken er niet aan om op te stappen. De PvdA van Lilianne Ploumen verliest niets maar wint ook niets; ze blijft op 9 zetels.

Zowel Klaver als Ploumen sluit regeringsdeelname niet op voorhand uit. De leider van GroenLinks vindt dat "iedere partij verantwoordelijkheid moet nemen". Voor zijn collega van de PvdA is het belangrijkste: "waar kan ik het beste voor de belangen van mijn kiezers opkomen".

Op de rechterflank is er forse winst voor Forum voor Democratie. De partij gaat in de peiling van 2 naar 8 zetels. De partij implodeerde nog kort geleden, maar dat heeft Thierry Baudet geen kwaad gedaan. Hij profileerde zich tijdens de campagne, waarbij hij als enige partij het land doortrok in coronatijd, vooral met zijn verzet tegen de coronamaatregelen.

Nieuw in de Kamer wordt volgens de exitpoll JA21 van Joost Eerdmans en Annabel Nanninga. Deze afscheiding van Forum voor Democratie verraste met 3 zetels. De PVV verloor 3 zetels en komt op 17. Geert Wilders vindt het desondanks een "prachtig resultaat" en verklaarde alvast "keihard oppositie" te gaan voeren tegen VVD en D66.

Een andere grote nieuwkomer is het progressieve en pro-Europese Volt met 3 zetels. De BoerBurgerBeweging en BIJ1 van Sylvana Simons mogen volgens de exitpoll hopen op elk 1 zetel. Bij de kleinere partijen zakt DENK van 3 naar 2 zetels en 50PLUS gaat terug van 4 naar 1 zetel. De partij voor de Dieren blijft op 5 zetels staan. Dat geldt ook voor de SGP met 3 zetels.

Er komen volgens de exitpoll zeventien partijen in de Tweede Kamer, dat zijn er vier meer dan in 2017. Het is geen record. Ook na de verkiezingen van 1918 zaten er zoveel partijen in de Kamer. Daarna is het nooit meer voorgekomen dat zoveel partijen de Kamer bevolkten.