Yula Altchouler: "Bij een asielprocedure is je verhaal van levensbelang, want het bepaalt of je mag blijven of niet"

Dertig jaar geleden is radio- en tv-maker Yula Altchouler op elfjarige leeftijd met haar ouders en zus vanuit Rusland naar Nederland gevlucht. Ze is een zogenaamd ‘succesverhaal’, want ze is perfect geïntegreerd en heeft zich geruisloos aangepast aan de Nederlandse samenleving. Ze spreekt accentloos Nederlands, heeft mooi werk, is getrouwd met een Nederlandse man en heeft twee kinderen. Maar heeft al dat aanpassen haar ook iets gekost?

In de radio doc ‘Ons Succesverhaal’, een tweeluik over integreren in Nederland dat op 6 en 13 december op NPO 1 wordt uitgezonden, gaat Yula het gesprek aan met vier vluchtelingenkinderen, Sahand, Petra, Alberto en Abou, inmiddels volwassenen, waarmee ze 25 jaar geleden op een podium stond. In een voorstelling vertelden ze ieder een zelfgekozen verhaal en reisden daarmee door het land. De bedoeling van de voorstelling was om Nederlanders meer feeling te laten krijgen met de verhalen van vluchtelingenkinderen, vooral omdat er toen een vluchtelingencrisis was en sprake van maatschappelijke onrust. Toen de regisseur van het stuk een aantal jaren geleden contact met haar opnam en vertelde dat ze nog opnames en een transcriptie in haar bezit had, ontstond het idee voor de radio doc.

“Toen ik weer naar mijn eigen verhalen van 25 jaar geleden luisterde, besefte ik me dat sommige van die verhalen bij me zijn gebleven, maar dat er ook stukken zijn die zijn weggevallen. Ons verhaal verandert gedurende ons leven. Zo was ik tijdens die voorstelling bezig met uitleggen waarom wij in Nederland waren. Ik had toen het gevoel dat ik dat moest uitleggen, dat we vanwege antisemitisme in Rusland daar weg wilden. Inmiddels speelt die Joodse identiteit geen rol meer in mijn leven. Ik voel me hier zo thuis. Heel soms krijg ik nog weleens de vraag waar ik oorspronkelijk vandaan kom, maar bijna niet meer. Ik ben zo geïntegreerd, dat het er niet toe doet.”

In de radio doc kijkt ze met de vluchtelingenkinderen van toen wat hun verhaal nu is. “Ik ben zelf zo succesvol aangepast, dat ik een beetje een pleaser ben geworden. Ik wil graag dat iedereen me begrijpt. Ik zou wel wat meer terug willen naar de tijd dat ik een compromisloze tiener was. Hoe blijf ik authentiek en tegelijkertijd goed aangepast? Dat is volgens mij een universeel thema: hoe blijf je jezelf, maar word je wel begrepen? De titel voor mijn radio documentaire is een ironische titel, want wat is een succesverhaal? Wij zijn net als iedereen, met een leven waarin ups en downs voorkomen.”

Vaak wordt vluchtelingenkinderen ingepeperd dat ze zich moeten aanpassen, hun best moeten doen, niet op moeten vallen en vooral voor geen last moeten zorgen. De hoofdpersonen in de radio doc hebben inderdaad hele succesvolle carrières: fotograaf, cultureel ondernemer, filmresearcher en muziekproducer. Maar welk verhaal schuilt daarachter? “Uiteindelijk leven wij net als iedereen ons leven en zijn we hier om te leren. Ik kreeg ooit als kind het volgende advies van een wijze vrouw: Yula, ik wens je gewoon dat je je leven leeft. Dat vond ik zo tof en nu snap ik wat ze daarmee bedoelt. Dit geldt voor iedereen en dat is een succesverhaal: dat je je leven leeft.”

Het verhaal van een vluchtelingenkind is bij voorbaat al beladen, aldus Yula. “Toen mijn ouders hier kwamen, moesten ze een nieuw leven opbouwen. Bij een asielprocedure is je verhaal van levensbelang, want het bepaalt of je mag blijven of niet. Als je dan mag blijven, heb je als vluchtelingenkind te maken met verwachtingen van ouders. Wij hebben kansen, zij niet. Wij moeten ervoor zorgen dat we het waarmaken. In de uitzending zit een quote uit een nieuwsuitzending van zo’n 25 jaar geleden waarin gezegd wordt dat Nederland vol is. Diezelfde termen gebruiken we nu ook. Petra, een van de hoofdpersonen, is fotograaf, en ik ga met haar in de documentaire naar een AZC met jonge vluchtelingen. Met de foto’s geeft ze hen een gezicht. Voor ons is die voorstelling heel bepalend geweest, omdat we ons verhaal mochten vertellen. Dat heeft ons zelfvertrouwen gegeven. We moeten vluchtelingen niet wegstoppen, maar ze zien als mensen met een verhaal, waar naar geluisterd mag worden. En ze laten meedraaien in de maatschappij.”

Yula heeft nu, op 41 jarige leeftijd, meer vrede met wie ze. “Ik hoef mezelf minder uit te leggen. Tijdens die voorstelling was ik 15 jaar, ik was zoekende naar mijn plek hier. Wat zou je zeggen tegen je jongere ik is een vraag die ik in de docu stel. Blijf gewoon wie je bent, is mijn antwoord, alles wat je meemaakt hoort erbij. Dat is voor mij een geruststelling.”