Zwerfinator en Plastic Soup Surfer: aanpak zwerfafval via ontwerp

Na de invoering van statiegeld op kleine flesjes en blikjes kan zwerfafval het beste verder worden tegengaan door het ontwerp van verpakkingen aan te pakken. Met dat advies komen Merijn Tinga, beter bekend als de Plastic Soup Surfer, en Dirk Groot, die zichzelf de Zwerfinator noemt. Ze bieden dinsdag een rapport aan de Tweede Kamer aan met diverse ideeën om vooral zwerfafval bij de bron aan te pakken. "Wij kunnen als Nederland een voorbeeld worden voor heel Europa", zegt Tinga.

De twee 'plastic influencers' hebben met hulp van burgers onderzoek gedaan naar uitpuilende prullenbakken in heel Nederland. Ze signaleren op basis van bijna tweeduizend ingestuurde foto's van overvolle bakken dat de prullenbak zélf ook een bron van zwerfafval wordt als het afval er niet meer in past. "Met de beste bedoelingen zullen consumenten hun afval erbij proberen te proppen en als dit niet meer lukt hun afval op of naast de prullenbak plaatsen", schrijven de twee in hun rapport. "Deze zogenoemde bijplaatsing is gevoelig voor wind, weer en fauna dat met het afval aan de haal gaat zoals meeuwen, kauwen, roeken, kraaien, ratten en muizen."

De kans dat een verpakking als zwerfafval eindigt, kan op diverse manieren worden verkleind. Zo helpt het volgens Tinga en Groot bijvoorbeeld als verpakkingen kleiner of beter op te proppen worden. Veel voedselverpakkingen hebben nu een flink volume, waardoor prullenbakken snel vol raken. Nog innovatiever zouden eetbare verpakkingen zijn. In het ontwerp van een verpakking kan ook nog worden meegenomen hoe snel de consument ervan af zal willen. Hoe makkelijker een verpakking is mee te nemen, des te groter de kans is dat die netjes wordt opgeruimd. Al die eigenschappen hebben Tinga en Groot opgenomen in een "afdankmatrix". Dat overzicht zou een hulpmiddel kunnen zijn om eisen aan fabrikanten te stellen.

Een toenemend deel van het afval komt van 'to go'-verpakkingen, zoals wegwerpbekers en hamburgerverpakkingen. Als die verpakkingen al correct worden ingezameld, worden ze uiteindelijk verbrand als restafval. De openbare prullenbak is daarmee "in zekere zin een openbare vuurkorf", schrijven Plastic Soup Surfer en Zwerfinator, die beiden al jaren bezig zijn met het tegengaan van afval in het milieu. Dat kan veel beter, vinden ze.

In hun analyse waarschuwen Tinga en Groot voor de "standaardreflex" om te roepen om "grotere afvalbakken en vaker legen". Dat vinden ze echter geen goed plan, want dan draaien gemeenten op voor de kosten, terwijl de winst gaat naar de bedrijven die de verpakkingen verkopen.