De Europese Rekenkamer (ERK) maakt zich zorgen over de controle op een “lappendeken” van uitgaven buiten de EU-begroting om, die de komende jaren naar schatting meer dan 1000 miljard euro zullen bedragen. De EU heeft tijdens de coronacrisis en vanwege de Russische inval in Oekraïne allerlei fondsen en financiële instrumenten in het leven geroepen zonder dat de ERK kan checken of die gerechtvaardigd waren en of er goed financieel beheer over wordt gevoerd.
Volgens de rekenkamer waren er de afgelopen jaren vaak politieke redenen om buiten de begroting om financiële middelen te regelen. Zo besloten de regeringsleiders in juli 2020 vanwege de covidpandemie een coronaherstelfonds op te zetten. Daar was op de meerjarenbegroting van 2021 tot en met 2027 geen ruimte voor. De Europese Commissie leende daarom ongeveer 750 miljard euro op de kapitaalmarkt, waarvoor de EU-landen garant stonden.
Ook wijst de rekenkamer op de Europese Vredesfaciliteit, die in 2021 buiten de begroting werd opgericht. Dat fonds wordt sinds de Russische invasie regelmatig door de lidstaten aangevuld om Oekraïne van wapens en andere benodigdheden voor de strijd te voorzien en bedraagt inmiddels 3,6 miljard euro. De EU levert niet zelf, maar de lidstaten kunnen na wapenleveringen de kosten die ze hebben gemaakt bij deze Vredesfaciliteit declareren.
Weliswaar wordt in nationale parlementen controle uitgevoerd, zegt de ERK, maar het Europees Parlement staat buiten spel en de rekenkamer kan geen vergelijkend onderzoek doen. De Europese Commissie heeft ook nooit een overzicht gemaakt van wat er buiten de Europese meerjarenbegroting aan fondsen en instrumenten bestaat, klaagt de ERK.
“Het Europees Parlement heeft het huidige financiële landschap van de EU omschreven als een sterrenstelsel van fondsen en instrumenten rond de EU-begroting”, zegt François-Roger Cazala, het ERK-lid dat het onderzoek leidde. “Hoewel er redenen waren om deze instrumenten te creëren, zijn wij van mening dat het financiële landschap verder moet worden vereenvoudigd en de verantwoordingsplicht moet worden versterkt om de efficiëntie en de transparantie te verbeteren.”