BDO: zes op de tien Nederlandse gemeenten draaien in 2026 verlies

De maatschappelijke uitdagingen waar Nederland voor staat zullen zes op de tien Nederlandse gemeenten in 2026 in de rode cijfers duwen. Dat meldt accountantsbureau BDO bij de publicatie van de BDO-benchmark, een onderzoek naar de financiële situatie van alle Nederlandse gemeenten. De gemeenten hebben in dit onderzoek aangegeven in dat jaar een gezamenlijk begrotingstekort van 600 miljoen euro te verwachten. Dat komt door de opgaven waar zij voor staan, zoals het oplossen van het woningtekort en de financiering van de energietransitie.

Nederlandse gemeenten hadden in 2021 een tekort van zo’n 249 miljoen euro. Toch sloot de overgrote meerderheid het jaar in de plus af, met een gezamenlijk overschot van 1,8 miljard euro. BDO concludeert dan ook dat de financiële situatie van gemeenten de afgelopen jaren is verbeterd. "Dat lijkt goed nieuws, maar de oorzaken van deze overschotten zijn lang niet altijd positief", aldus Rob Bouman, voorzitter van de branchegroep Overheid binnen BDO. De groene cijfers werden volgens het accountantskantoor onder meer veroorzaakt doordat gemeenten meer geld ontvingen vanuit het Rijk.

Maar in 2026 schroeft het Rijk die bijdrage flink terug. Daardoor ontstaat volgens BDO een "complexe situatie", waarbij het het accountantsbureau de vooruitzichten "somber" noemt. Gemeenten geven aan dat zij een langetermijnperspectief vanuit het Rijk missen waardoor er veel onzekerheid heerst binnen de lokale overheden. Niet alleen door het verlagen van de uitkering, maar ook door uitdagingen als de financiering van onder meer migratie, de energietransitie en digitalisering. "Deze onzekerheid en deze dreigende begrotingstekorten maken het erg lastig om structureel beleid te maken en te investeren in de maatschappelijke opgaven die er zijn", aldus Bouman.

De afgelopen jaren drukte ook de jeugdzorg op de gemeentelijke financiën. Vanaf 2017 kwamen gemeenten jaarlijks zo'n 1,7 miljard euro tekort op het budget dat zij van het Rijk krijgen voor de uitvoering van hun taak. Het kabinet weigerde dit gat te dichten. Dat leidde tot een slepend conflict met gemeenten. Een arbitragecommissie die het geschil moest beslechten, oordeelde in het voorjaar van 2021 dat het Rijk tot zeker 2028 extra geld aan gemeenten moet geven. "Inmiddels is ruim 1 miljard euro gecompenseerd", legt Bouman uit. Volgens hem lijken deze zorgen inmiddels minder nadrukkelijk aanwezig bij gemeenten.

Hij vindt daarom dat het Rijk en gemeenten beter moeten samenwerken. "Gemeenten en provincies werken al vaak succesvol samen, omdat zij de problemen van de burger centraal stellen en zo elkaars expertises benutten. Het Rijk daarentegen, werkt nog vooral in silo’s, zoals departementen." Volgens hem kunnen gemeenten niet alles doen, al moeten zij daar wel open over zijn. Het Rijk moet daarentegen ook kritisch naar zichzelf kijken. "Een continue dialoog hierover is daarom essentieel", vindt Bouman.