EU-landen eens over gasbesparingen om winter door te komen

De 27 EU-landen zijn het eens geworden over vrijwillige gasbesparingen van 15 procent in het komende half jaar. Die moeten voorkomen dat huishoudens, belangrijke bedrijven en ziekenhuizen zonder verwarming komen te zitten als Rusland de gaskraan volledig zou dichtdraaien. Als de energiezekerheid in gevaar dreigt te komen, kunnen de lidstaten bovendien besluiten om verplichte besparingsmaatregelen in te voeren. "Het bleek toch geen onmogelijke missie te zijn", tweet het Tsjechische EU-voorzitterschap.

De klimaat- en energieministers schaarden zich dinsdag na enkele uren onderhandelen in Brussel achter een noodplan met de naam Save gas for a safe winter (Spaar gas voor een veilige winter) dat de Europese Commissie vorige week lanceerde omdat ze er geen vertrouwen in heeft dat het Russische gas zal blijven vloeien. Volgens ingewijden zou slechts één land zich uiteindelijk openlijk tegen het noodplan hebben verzet, naar verluidt Hongarije. Het plan werd wel flink afgezwakt om tegensputterende landen aan boord te krijgen.

De lidstaten zijn overeengekomen hun gasverbruik tussen augustus 2022 en 31 maart 2023 met 15 procent te verminderen ten opzichte van hun gemiddelde consumptie in de afgelopen vijf jaar. Ze kunnen zelf bepalen hoe ze dat doel willen bereiken. De ministers werden het ook eens over het activeren van een waarschuwingsmechanisme, Union Alert gedoopt, als er desondanks een groot gastekort ontstaat of de vraag te groot is. In dat geval kunnen de lidstaten besluiten om bepaalde maatregelen verplicht te stellen.

Lidstaten kunnen wegens bijzondere omstandigheden vragen te worden uitgezonderd van verplichte maatregelen, zoals de eilandstaten Cyprus en Malta, die niet zijn aangesloten op gasnetwerken van andere landen. Een uitzondering kan ook worden aangevraagd als een land, zoals België, vooral een doorvoerland is. Daar blijft maar een kwart van het ingevoerde gas in het land zelf, terwijl de overige 75 procent wordt doorgesluisd naar buurlanden. Ook landen waar de gasopslagcapaciteit voor de komende winter al is gevuld, zoals Polen, of waar gas de belangrijkste grondstof is voor cruciale industrieën, kunnen worden ontzien.

Minister Rob Jetten zei na afloop dat het om "een belangrijk akkoord" gaat. "Dit helpt echt." Hij vindt het ook "knap" dat de EU-landen het in vijf dagen eens zijn geworden, al had de ambitie van hem hoger mogen liggen en meteen verplichtend mogen zijn. Volgens Jetten blijft Nederland in nauw overleg met de noordwestelijke EU-landen over de ontwikkelingen op de energiemarkt.