Het arbeidsrecht onder druk: platformwerkers zijn een nieuwe uitdaging
07 jul 2022, 16:54 • Zakelijk
Steeds vaker geven ondernemers de voorkeur aan goedkope, flexibele arbeidskrachten. De platformeconomie die hieruit is ontstaan is een relatief nieuwe ontwikkeling, maar deze heeft nu al een behoorlijke impact op onze arbeidsmarkt. De kwaliteit van geleverd werk gaat als een hollend paard achteruit terwijl werknemers verder inleveren op hun arbeidsrechten. Het arbeidsrecht ondervindt moeite om mee te groeien met de ontwikkelingen die op de markt spelen.
Hoe ziet platformwerk eruit?
Bestellingen komen via een app (platform) binnen, waarna werknemers een opdracht toegewezen krijgen of zelf een opdracht kunnen toe eigenen. Koeriers bepalen dan zelf wanneer, waar en hoe lang zij werken en krijgen per afgeleverde bestelling betaald. Of zij krijgen een aantal bestellingen toegewezen die binnen een bepaalde tijd geleverd dienen te worden. Flexibel werk voor de werknemer tegen een betaalbare prijs voor de werkgever, die er zeker van is dat zijn personeel alleen betaald krijgt voor werk dat daadwerkelijk is uitgevoerd.
Zorgwekkende trends in verschillende branches
De trend van flexibele werknemers kwam voor het eerst aan het licht in 2018, toen PostNL besloot om minder pakketbezorgers in dienst te nemen. Het overgrote deel van het werk wordt nu uitbesteed aan onderaannemers. Zij hebben op hun beurt vaak een handjevol werknemers in dienst die hun koerierswerk namens PostNL uitvoeren. Door de gigantische groei in online aankopen, mede veroorzaakt door de corona pandemie, zien deze onderaannemers zich tegenwoordig genoodzaakt de druk op hun werknemers hoog op te voeren. Het resultaat is een charade aan vermiste bestellingen, onderbetaalde werknemers en slechte arbeidsomstandigheden.
Een soortgelijke ontwikkeling is in opmars in de branche van maaltijdbezorgers, waarin partijen als Thuisbezorgd, Uber Eats en Deliveroo actief zijn. Laatstgenoemde heeft in 2021 nog een tik op de vingers gekregen van Gerechtshof Amsterdam. Die oordeelde dat de bezorgers van Deliveroo wel degelijk in dienst horen te zijn bij de bezorgingsdienst. De aanbieder behandelde de maaltijdbezorgers als zzp’ers, maar het Hof besliste dat de medewerkers gewoon recht hadden op een arbeidsovereenkomst.
De casus van Deliveroo is overigens niet uniek. In de Europese Unie zijn de afgelopen jaren al meer dan honderd uitspraken gedaan in soortgelijke rechtszaken over de status en arbeidsrechten van platformwerkers. In de meeste gevallen moesten zij als werknemers worden beschouwd en kregen zij dus een degelijk arbeidscontract.
Plankgas door de wijk
De druk wordt hoog opgevoerd voor bezorgers. Zo hebben pakketbezorgers gemiddeld 2 minuten de tijd per adres om hun pakket te leveren. Daar komt bij dat zij alleen betaald krijgen voor succesvolle stops: kan een pakket niet geleverd worden? Dan krijgt de bezorger daar ook niet voor betaald, terwijl hij wel de benodigde kosten heeft gemaakt voor de bezorgpoging.
De bezorgers krijgen namelijk niet altijd de benodigde voorzieningen vergoed door hun werkgever. Zo moeten zij soms zelf een bestelbus of koeriersfiets regelen om hun werkzaamheden mee uit te voeren. Dat komt dan natuurlijk voor eigen rekening van de werknemer, net als bijvoorbeeld benzinekosten. Kosten die, door de lage lonen, niet altijd even rendabel zijn voor de bezorger. Enkele bezorgdiensten komen hun personeel hier wel in tegemoet: zij bieden bezorgers het noodzakelijke vervoer.
Die druk zorgt voor het nodige gevaar en frustraties die hoog op kunnen lopen. Regelmatig komen er meldingen binnen bij gemeenten over overlast door bijvoorbeeld flitsbezorgers. Daar komt de vraag bij wie bij een mogelijk ongeval aansprakelijk is: de bezorger wijst naar de aannemer, maar die wijst even hard terug door de koerier als zzp’er te beschouwen.
Het arbeidsrecht ontwikkelt zich gestaag
De veiligheid en baanzekerheid van werknemers staat dus onder druk. Bij bedrijven als PostNL zijn pakketbezorgers vaak zelf verantwoordelijk voor een functionerende bestelbus en hebben zij in sommige gevallen geen arbeidsongeschiktheidsverzekering. De lonen zijn zo nu en dan dermate laag dat werknemers geen voorzieningen kunnen treffen in geval van ziekte of werkloosheid.
Het helder in kaart brengen van de inhoud van de samenwerking is hierin essentieel voor zowel werknemer als werkgever, blijkt ook uit rechtszaken uit het verleden. Daarmee worden kostbare en langdurige gerechtelijke procedures voorkomen. Steeds vaker wenden ondernemers zich tot arbeidsrecht advocaten die hen bij kunnen staan in het opstellen van arbeidscontracten. Ook voor werknemers zijn onderwerpen als een ontslagvergoeding, ontslag op staande voet en een concurrentiebeding onmisbaar in hun CAO. Daarnaast buigt het arbeidsrecht zich tegenwoordig ook over geschillen in de rol van medewerkers en het al dan niet onterecht toewijzen van de rol van zzp’er. De unieke constructie waaronder flexibele arbeidskrachten hun werk uitvoeren maken platformwerkers een nieuwe, bijzondere uitdaging voor advocaten.
