Johnson escaleert conflict Noord-Ierland met dreigement aan EU

De Britse premier Boris Johnson dreigt een deel van het brexitprotocol op te schorten als de Europese Unie niet wil instemmen met een compromis in het conflict over de naleving van de brexitafspraken rondom Noord-Ierland. Met die boodschap gooide Johnson olie op het vuur in het geschil, dat zomaar kan uitlopen op een internationale handelsoorlog.

De kwestie overschaduwt de G7-top die dit weekend wordt gehouden in Cornwall. Johnson heeft in de marge van de bijeenkomst aangegeven dat het Verenigd Koninkrijk "uiteraard niet zal aarzelen om een beroep te doen op artikel 16" als dat nodig zou zijn. Daarmee doelde hij op een speciale clausule uit de brexitdeal die het voor beide partijen mogelijk maakt zich terug te trekken als de uitvoering van de overeenkomst voor hen negatieve gevolgen zou hebben. Het gaat dan om ernstige economische, maatschappelijke of milieuproblemen die langdurig kunnen aanhouden.

De Britse premier wees erop dat de EU zelf in januari al een beroep deed op artikel 16 in verband met problemen met vaccinleveringen. Met het instellen van controles wilde Brussel toen voorkomen dat coronavaccins makkelijk via Noord-Ierland het Verenigd Koninkrijk in konden komen. Daarover was toen bij de Britten veel commotie. Ook klonk destijds het verwijt dat artikel 16 alleen gebruikt werd als het de EU uitkwam.

De opmerkingen van Johnson volgden op een reeks persoonlijke ontmoetingen die hij had met andere Europese leiders. Die drongen er bij hem op aan dat Groot-Brittannië zich aan de brexitafspraken gaat houden. "Ik heb hier vandaag met enkele van onze vrienden gesproken, die niet lijken te begrijpen dat het Verenigd Koninkrijk één land is, één territorium", zei Johnson daarover.

Het geschil gaat over Noord-Ierland, dat een deel van het Verenigd Koninkrijk is, maar grenst aan Ierland dat tot de Europese Unie behoort. Eigenlijk zouden er dus grenscontroles moeten komen op de grens tussen die twee gebieden. Maar dat ligt heel gevoelig omdat jaren terug bij vredesbesprekingen is afgesproken dat de grens tussen Noord-Ierland en Ierland voor altijd gevrijwaard zou blijven van controles. Dit probleem werd in de brexitafspraken omzeild door een Britse belofte dan maar binnenlandse controles tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland in te stellen. Maar daar wil Londen nu toch niet aan. De Britse overheid besloot eenzijdig het invoeren van deze controles uit te stellen tot 1 oktober, tot ongenoegen van de EU.