Onderzoek: laag btw-tarief schiet tekort, bekijk alternatieven

Het lage tarief van 9 procent btw op verschillende producten en diensten is inefficiënt in het behalen van de gezette doelen. De regeling is bovendien duur, en er zijn mogelijk alternatieven die effectiever zijn. Dat blijkt uit een onderzoek dat het kabinet heeft laten doen. Het kabinet reageert later op het rapport.

De onderzoekers suggereren dat het kabinet ervoor kan kiezen om sommige productgroepen niet meer onder het verlaagde tarief te laten vallen. Een "radicale" keuze is om het lage btw-tarief helemaal af te schaffen, "bijvoorbeeld door het verlaagde en algemene tarief naar elkaar toe te laten groeien".

Het is voor het eerst dat het lage btw-tarief breed is bekeken. Over diensten en goederen wordt btw (belasting over de toegevoegde waarde) betaald. Het algemene tarief is (sinds 2019) 21 procent. Over sommige producten, waaronder etenswaar, geldt een tarief van 9 procent, evenals sommige diensten. Er zijn verschillende redenen om een laag btw-tarief toe te kennen.

Bijvoorbeeld om burgers aan te moedigen diensten of producten te kopen. Dit worden 'bemoeigoederen' genoemd. Maar ook om oneerlijke concurrentie tegen te gaan, de belastingdruk te verlagen voor mensen met een kleine portemonnee, de zwarte markt te bestrijden en sectoren te ondersteunen. Maar het lage tarief draagt aan de meeste van deze doelstellingen nauwelijks bij, concluderen de onderzoekers.

Zo profiteert de rijkste helft van de huishoudens "twee keer zo veel van de verlaagde btw" als de armste 50 procent. "Hoe draagkrachtiger een huishouden is, hoe meer (!) ze profiteert van de verlaagde btw", aldus de onderzoekers van onderzoeksbureau Dialogic. De regeling voldoet ook niet aan de fiscale toets.

Volgens de eigen regels van het kabinet zou de regeling op zijn minst moeten worden aangepast. Het kabinet kondigde vorig jaar aan dat belastingregelingen die slecht uit een evaluatie komen, moeten worden versimpeld of worden afgeschaft.

De onderzoekers adviseren het kabinet kritisch te kijken of de doelen van het lage btw-tarief nog wel relevant zijn. Keuzes hierover zijn vaak al decennia geleden gemaakt "en niet altijd meer actueel". Het kabinet moet verder overwegen of er gerichtere maatregelen zijn die beter werken, bijvoorbeeld verlaging van de inkomstenbelasting of subsidies.

Met het lage btw-tarief worden doelen namelijk beperkt bereikt, terwijl het erg duur is: de schatkist loopt naar verwachting dit jaar meer dan 13 miljard euro aan belastinginkomsten mis door het verlaagde tarief.

Verantwoordelijk staatssecretaris Marnix van Rij (Fiscaliteit) zal zich de komende tijd over het rapport buigen. Hij komt voor Prinsjesdag met een reactie namens het kabinet.