Onvrede in Kamer over zeggenschap Brexitdeal

Dat de Europese Unie een handelsakkoord heeft gesloten met de Britten is goed nieuws, vindt de Tweede Kamer. Maar de manier waarop dit is gebeurd, verdient volgens veruit de meeste partijen geen schoonheidsprijs. Het is bijvoorbeeld tegen het zere been van de Kamer dat er tot een type akkoord is gekomen waar de parlementen van lidstaten (zoals de Kamer zelf) niet officieel mee hoeft in te stemmen.

"Op het einde hebben we een deal waarbij we ons afvragen: hoe ga je in de toekomst verder met die zaken die in het verdrag zijn vastgelegd", zegt VVD'er André Bosman hierover. "Waar komt het Nederlandse parlement nog aan bod om daarover te spreken?" Het besluit om voor een 'EU only'-deal te kiezen, waarbij alleen de EU dus moet instemmen en niet de nationale parlementen, is onder tijdsdruk genomen. Bosman wil meer zekerheid dat dit in toekomstige gevallen niet nog eens zomaar gebeurt.

Ook de ChristenUnie, SGP en GroenLinks balen van de "politieke keuze" voor zo'n overeenkomst. Een brexit zonder handelsafspraken moest koste wat het kost voorkomen worden, en dat ging "ten koste van de democratische controle vanuit de nationale parlementen", zegt CU-Kamerlid Stieneke van der Graaf. Ze baalt ervan dat de Kamer nu "onder stoom en kokend water" bijeen moet komen omdat voor een andere procedure is gekozen.

"Dat lijkt te zijn ingegeven uit angst", zegt SP-Kamerlid Renske Leijten over de 'EU only'-vorm. "Angst voor parlementen van lidstaten die mogelijk zouden vertragen. Welke reden zou er anders voor kunnen zijn dan angst voor nationale democratieën?" Zij vraagt zich af waarom niet is gekozen om het verdrag bijvoorbeeld voorwaardelijk in werking te laten treden, om nationale parlementen zo meer tijd te geven zich over het akkoord te buigen.

Net als Bosman vreest Leijten dat de Kamer bij de invulling en verdere uitwerking van het akkoord niet altijd iets te zeggen heeft. "Staan we dan buitenspel?" vraagt ze aan minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken. "Want ja, u heeft getekend bij het kruisje."

Blok vindt het "heel ongemakkelijk" dat het parlement niet alle details van het omvangrijke akkoord kan doorgronden, zeker omdat 'nee' zeggen "heel grote consequenties" heeft. De minister had liever gezien dat eerst de parlementen van alle 27 lidstaten eerst instemming zouden geven. Maar vanwege de tijdsdruk is dat nu niet mogelijk en gaat het akkoord voorlopig in werking. Nadat het Europees Parlement akkoord is gegaan, komt er nog een tweede moment voor instemming. Blok erkent wel dat er dan waarschijnlijk geen mogelijkheid meer is tot "substantiële wijzigingen". Het gaat dan meer om eventuele technische aanpassingen.

Hoewel de partijen positief zijn dat er een deal is, blijven er ook inhoudelijk nog veel vragen over. De ChristenUnie en SGP vroegen naar de gevolgen voor Nederlandse vissers. Ook over de spelregels voor EU-bedrijven ten opzichte van Britse bedrijven waren nog veel vragen.