'Ook zonder lockdown zouden consumenten minder uitgeven'

Ook zonder lockdown zouden consumenten minder geld hebben uitgegeven. Dat stelt het Centraal Planbureau (CPB) in zijn novemberraming. Volgens de belangrijke adviseur van het kabinet zou de infectiegraad zonder beperkende maatregelen langer hoog liggen. Daardoor zouden consumenten uit angst voor het virus geen risico's willen nemen en minder naar restaurants, winkels en evenementen gaan.

Na het uitbreken van de coronacrisis is de consumptie van Nederlandse huishoudens sterk gedaald. Zo verschilde het uitgavenpatroon in april tijdens de lockdown zo'n 17 procent met dat van een jaar eerder. Ook na het opheffen van de maatregelen bleven de consumentenbestedingen 6 procent achter bij normaal, gedreven door de vrees voor besmettingen.

Het CPB wijst ook naar een onderzoek in de Verenigde Staten, waar de aanpak van corona per staat anders is. Het effect van een hogere besmettingsgraad op de consumptie was daarbij veel groter dan het effect van een lockdown. Dat wekt de suggestie dat consumenten bij hoge besmettingsgraden wel twee keer nadenken alvorens vrienden, familie of een kroeg te bezoeken. "Het leert ons dat economisch gedrag mede gedreven kan worden door zorgen om gezondheid", aldus het CPB.

Het planbureau benadrukt dat het gaat om een inschatting. Wel geeft een en ander een beter beeld over de effectiviteit van specifieke maatregelen. Zo blijkt het instellen van een norm voor het maximum aantal personen voor bepaalde locaties volgens het CPB een zeer effectieve methode om de besmettingsgraad te verlagen. De daling van de consumptie hoeft dan minder groot te zijn om eenzelfde daling in de besmettingsgraad te bereiken.

Volgens het CPB is wel breder onderzoek nodig. Dan moeten ook de effecten op de gezondheid en sociale gevolgen worden meegenomen.

Evengoed lijkt de Nederlandse crisisaanpak met de intelligente lockdown redelijk goed te hebben gewerkt. Afgezet tegen andere Europese landen is Nederland goed in staat gebleken de klap op te vangen. Uiteraard zijn sommige sectoren hard geraakt, maar het is Nederland bijvoorbeeld goed gelukt om gezonde sectoren buiten schot te houden.

Nederland lijkt onder meer te profiteren van de goede digitale infrastructuur, waardoor onder meer snel kon worden overgegaan op thuiswerk. In de tweede coronagolf hebben bedrijven ook snel aanpassingen kunnen doen. Dat betekent niet dat er geen problemen zijn ontstaan. Eerder concludeerde het CPB al dat de klap van de crisis niet eerlijk is verdeeld. Ook nu blijkt dat met name kwetsbare groepen door de gevolgen van de pandemie worden geraakt.