Rapport: accountancy doet weinig om zelf te verbeteren

De accountancysector doet zelf te weinig om de kwaliteit van het eigen werk te verbeteren. Druk van buitenaf via toezicht en regelgeving blijft daarom nodig, concluderen twee deskundigen die als 'kwartiermakers' voor het ministerie van Financiën drieënhalf jaar lang onderzochten of de sector verbeteringen doorvoerde. "Ons blijkt niet direct een duidelijke verbetering", zeiden ze bij de overhandiging van het slotrapport.

Kwartiermakers Marlies de Vries (universitair docent Nyenrode Business University) en Chris Fonteijn (voormalig ACM-baas) moesten nagaan welke verbeteringen accountantsorganisaties doorvoerden en wat nog meer nodig is. Dit in navolging van een aantal boekhoudschandalen waarin gebrekkige controle van accountants een rol speelde en kritische rapporten over de kwaliteitscontroles binnen de sector.

In hun rapport beschrijven De Vries en Fonteijn dat het eerder in de accountancy moeilijk was om kritisch naar de eigen rol te kijken bij fraudegevallen. Dat verandert nu wel langzaamaan, waarbij beroepsorganisatie NBA accountants bewuster maakt van frauderisico's. Maar grote veranderingen in het opleiden van accountants en een cultuuromslag blijven nodig.

Accountants zouden permanent moeten blijven doorleren om hun titel te houden. Nu is de opleiding nog te veel gericht op "zweten, weten en weer vergeten", zei De Vries. Ook moet er in de beroepstitel een verschil komen tussen adviserende accountants en auditors, die financiële verslagen controleren op hun juistheid. Universiteiten en hogescholen moeten de eindverantwoordelijkheid hebben voor de opleiding.

Fonteijn en De Vries zijn somber over de beperkte inspanningen in de sector om zelf verbeterslagen door te voeren. Dat komt doordat de sector "traag en risicomijdend" is. Dit terwijl accountants van allerlei kanten druk ondervinden die hun wettelijk controle van bedrijfscijfers kunnen beïnvloeden. Dat kan bijvoorbeeld tijdsdruk zijn, maar ook druk vanuit de bedrijven die de accountant onderzoekt. Accountants dreigen daardoor "bochten af te snijden", wat onder andere bleek uit de examenfraude door accountants bij KPMG.

Over grote ingrepen in de organisatie van accountantskantoren zijn de kwartiermakers terughoudend. In het verleden werd vaak gepleit voor een splitsing van de controle-activiteiten en lucratieve adviesklussen voor accountants, omdat dit de kritische houding tegenover bedrijven zou kunnen ondermijnen. Maar volgens Fonteijn en De Vries wegen de baten daarvan niet op tegen de hoge kosten.