Rechter vraagt uitkeringsinstanties om 'oog voor menselijke maat'

Uitkeringsinstanties moeten meer rekening houden met de problemen die kunnen ontstaan bij de terugvordering of herziening van te veel betaalde uitkeringen. Ook moeten de instanties oog hebben voor hun eigen rol bij het ontstaan van die terugbetaling. In dat kader heeft de Centrale Raad van Beroep (CRvB), de hoogste bestuursrechter bij zaken over sociale zekerheid, donderdag uitspraak gedaan. De CRvB gaat voortaan "indringender" toetsen of instanties voldoende letten op de menselijke maat.

De uitspraak betreft een persoon met een Wajong-uitkering die te veel uitkering had ontvangen. Deze uitkering kunnen jongeren tot 18 jaar met een handicap of ziekte krijgen onder bepaalde voorwaarden. Deze persoon had gemeld dat hij inkomsten ontving uit werk en studiefinanciering, maar het UWV had deze wijzigingen niet goed verwerkt. Hierdoor ontving de jongere bijna drie jaar lang te veel uitkering en moest 14.500 euro terugbetalen.

Deze grote schuld veroorzaakte financiële problemen, maar toch vond het UWV dat het hele bedrag moest worden terugbetaald. Alleen om 'dringende redenen' kan het UWV besluiten dat iemand het te veel ontvangen bedrag niet hoeft terug te betalen.

Dat begrip legde de CRvB voorheen beperkt uit: alleen in zeer schrijnende situaties was het niet nodig een deel van het bedrag of het hele bedrag terug te betalen. "De maatschappelijke opvattingen over overheidshandelen en de positie van de burger zijn de laatste tijd echter ingrijpend gewijzigd", verklaart de CRvB.

Mensen die een uitkering ontvangen, leven vaak al van een aanzienlijk lager inkomen, ziet het CRvB. Bovendien bevinden zij zich soms in een kwetsbare positie in de samenleving. De Raad zal voortaan kritischer beoordelen of de terugbetaling niet "onevenredig belastend" is voor de burger en "daardoor zijn doel voorbij schiet".

De uitspraak heeft ook gevolgen voor het terugbetalen van andere uitkeringen die door het UWV worden verstrekt, zoals bij werkloosheid, ziekte en arbeidsongeschiktheid. Ook is die van belang voor het terugvorderen van bijstandsuitkeringen die door de gemeente zijn verstrekt en de AOW en kinderbijslag.

In de zaak besloot de CRvB dat het UWV niet genoeg heeft gekeken naar de oorzaak van de te veel betaalde uitkering, want de jongere had op tijd de informatie doorgegeven.