Freriks vertelt in persoonlijke 4 mei-lezing over vermoorde broer

Presentator Philip Freriks heeft een persoonlijke 4 mei-voordracht gehouden in de Nieuwe Kerk in Amsterdam, voorafgaand aan de plechtigheid op de Dam. Hij vertelde onder meer over zijn broer Jan, die in april 1945 op 9-jarige leeftijd dodelijk werd getroffen door friendly fire van een Canadese militair.

"Het is een alom bekende Talmoedische spreuk: 'Wie één mens redt, redt de hele wereld.' Als dat klopt, geldt ook het omgekeerde. Dan vergaat de hele wereld als één mens wordt gedood. Dat is precies wat er bij mij thuis gebeurde toen mijn ouders na de bevrijding de mededeling kregen dat Jantje, al bijna een maand daarvoor, was omgekomen bij de strijd om Groningen. Gesneuveld, zei mijn moeder, opdat zijn dood niet betekenisloos zou zijn", aldus Freriks.

Door het verlies van Jan werden zijn ouders volgens Freriks "op de meest dramatische wijze geconfronteerd met de gevolgen van een falende democratie. Dat was wat ze op ons overbrachten." Na de oorlog overwon zijn moeder uiteindelijk haar immense verdriet. "In de vaste overtuiging dat oorlog kon worden voorkomen met een samenleving die menselijk en daardoor vreedzaam zou zijn."

Democratie

Vanuit die overtuiging stelden zijn ouders zich "op hun bescheiden niveau in dienst van de samenleving". Ze waren actief in het verenigingsleven en "vonden niettemin dat elke burger, hoe gewoon ook, een eigen politieke verantwoordelijkheid heeft en het zijne hoort bij te dragen aan de samenleving. Rekening houden met het algemeen belang. Accepteren dat we met z'n allen een gecompliceerde machinerie zijn van tegengestelde belangen. Je niet laten meeslepen in gemakkelijke redeneringen. Onderbuikgevoelens op afstand houden."

Volgens Freriks is de democratie na de Tweede Wereldoorlog door "rechts en links" omarmd en waren vrede en welvaart een "wuivend perspectief". Maar de afgelopen decennia schijnen we vooral bezig te zijn geweest met het innen van het "dividend van de vrede", aldus Freriks, en hebben we winstwaarschuwingen gemakzuchtig weggewuifd. De democratie had overwonnen, nu "niet meer zeuren over de bruine spoken uit het verleden", zo sprak de presentator. "En ach, is democratie niet een speeltje van de elite? Een interessant hersenspinsel, maar weinig efficiënt als je snel met resultaat wil triomferen."

Freriks sloot zijn lezing af met een oproep te herdenken om na te denken. "Goed na te denken. Zoals mijn ouders me dat hebben geleerd. Men zegt nog wel eens: kennis van het verleden is als lessen voor de toekomst. Ik hoop het van harte."