Neuropsycholoog: besmette atleten verliezen wat waardevol is

Technisch directeur Maurits Hendriks van NOC*NSF is bijzonder verontrust over de omstandigheden waarmee de atleten in quarantaine in Tokio te maken hebben. Neuropsycholoog dr. Erik Matser deelt de zorgen in hoge mate. "Ze komen vanuit een topsportklimaat in een gevangenis terecht. Daardoor ervaren ze een enorme stress-situatie."

Matser verwijst naar de Amerikaans/Israëlische psycholoog Daniel Kahneman, die in 2002 de Nobelprijs voor economie (en raakvlakken met de psychologie) won. "Met zijn theorie ‘loss aversion’ (angst voor verlies) beschreef hij precies wat er nu gebeurt", aldus de Helmondse wetenschapper, die onder meer internationale bekendheid verwierf door onderzoek naar hersenletsel in de sport. "Het gaat over verlies van identiteit, status en zekerheid. Het raakt emotioneel sterk aan wat we op dat moment waardevol vinden. De theorie beschrijft dat het verlies wat de atleten daar in die situatie overkomt emotioneel tweemaal zo belastend is als het winnen van een gouden medaille".

Veel problemen komen bij elkaar, zegt Matser. Bijvoorbeeld de grote cultuurverschillen tussen Azië en Noord-Europa. "De Japanners zetten deze mensen in totale afzondering, maar hebben blijkbaar geen idee wat ze de sporters emotioneel aandoen. Ze hebben, in hun visie en morele waarden, het beste met de betrokken atleten voor. Maar wij hebben een heel andere mentaliteit, daar houden ze momenteel geen rekening mee. Andersom misschien ook niet. Tokio wordt overstroomd door corona en krijgt te maken met een mega-evenement. Wij in Nederland laten de Vierdaagse niet doorgaan."

De Japanse aanpak is duidelijk, zegt Matser. "Zij denken dat ze door een totale afscherming van iedereen nog iets van de Olympische Spelen kunnen maken. Maar voor de bevolking en de politiek is het een sportfeest dat eigenlijk niet had mogen doorgaan. Zo zitten zij er in. Dan doet zich een coronageval voor en pakken ze het totaal anders aan dan wij. Dat kunnen wij niet plaatsen. Had NOC*NSF dit moeten weten? Ach, we hadden zoveel moeten weten."

Dat NOC*NSF begeleiding regelt voor de atleten in quarantaine noemt Matser heel zinnig. "Hun wereld is in een split-second in elkaar gedonderd. Alles wat je vier jaar lang hebt gedaan is voor niets geweest. Dit vergt ook maanden van begeleiding als ze straks weer thuis zijn. Hier stappen ze niet zomaar overheen. De kans dat deze atleten mentaal in staat zijn in september al aan een WK mee te doen acht ik zeer klein. Pas bij thuiskomst kunnen ze beginnen aan de echte verwerking."

Matser trekt de vergelijking met de slachtoffers van de overstroming, recentelijk bijvoorbeeld in Limburg. "Mensen die van het één op het andere moment hun bedrijf kwijt zijn, of erger nog. Bij iets wat je eigenlijk niet ziet aankomen. Vooral dingen die buiten je om gebeuren hebben een enorme impact. Emotioneel zijn we niet van elastiek."

Sporters als bijvoorbeeld wielrenner Mathieu van der Poel zien hun olympische missie mislukken door een valpartij. "Onvergelijkbaar", zegt Matser. "Als het, zoals bij de besmette atleten, niet aan jezelf ligt is de frustratie duizend keer zo erg. Van der Poel mag blij zijn dat hij zijn nek niet heeft gebroken. Zijn val noem ik domheid, onkunde. Dat is emotioneel veel makkelijker te verwerken dan een externe oorzaak van uitsluiting."

Mag met betrekking tot quarantaine in Tokio het woord gevangenis vallen? Matser: "Zo ervaar ik het. Je zit ergens en je mag niet weg. Dat is een gevangenis. Sommige sporters handelen vanuit passie, sommige vanuit perfectionisme. Vooral voor die laatste groep is het nog moeilijker. Zij reageren er sterker op dat hun droom ineens voorbij is. Dan komen ze in dat ‘gevangenisregime’. Ze kunnen dat niet verklaren. Alles is ineens 180 graden anders."