Ze voelt zich al lange tijd persoonlijk betrokken bij sekswerkers, en dan met name als het gaat om hun rechten. Mariska Majoor was in haar eigen woorden een jonge prostituee, zestien jaar oud, en rolde het vak in omdat ze 250 gulden nodig had om een hond te kopen. Ze weet als geen ander hoe het voelt om met een stigma te leven. Inmiddels heeft ze twee boeken geschreven waarvoor dochter Robin (24) de foto’s heeft gemaakt. “De meeste vooroordelen over prostituees zijn gebaseerd op misinformatie en morele overtuigingen, die niet altijd realistisch zijn.”
Toen ze rond haar twintigste stopte met werken, had Mariska de behoefte om uitleg te geven aan de maatschappij over het werk van een prostituee. “Ik merkte zelf dat door te praten over het onderwerp, er veel onbegrip heerste. Ik had daar last van en voelde me gestigmatiseerd. Als je dit werk doet of hebt gedaan, schrikken mensen. Ze zijn ongerust of bezorgd. Voor veel mensen heeft prostitutie toch iets te maken met mensenhandel, criminaliteit en narigheid. Of er is een soort van walging. Dat is wat sterk uitgedrukt, maar dat heb ik wel zo ervaren. Veel mensen denken slecht over sekswerkers. Ik voelde me daar wel tegenop gewassen, maar kon me voorstellen dat velen van hen daar moeite mee hebben.“
“Ik had geld nodig om een Duitse herder te kopen”
De media spelen volgens haar een grote rol in de stigmatisering van prostituees. “Het is schijnbaar interessanter om met sensatie over mensenhandel te schrijven dan een verhaal te publiceren dat iemand dit werk met plezier doet. Door de politiek wordt het onderwerp ook misbruikt voor eigen gewin. Politici laten liever zien dat ze strijden tegen mensenhandel.” Ze is zelf nooit gedwongen om de prostitutie in te gaan. “Ik ben het niet gaan doen omdat het de meest fantastische baan is. Ik was behoorlijk impulsief, eerst doen dan denken, en had geld nodig om een Duitse herder te kopen. Die hond was heel belangrijk. Dat is een gek, maar verder niet ingewikkeld verhaal. Geld lenen lukte niet en toen heb ik heel snel het besluit genomen. Ik ontdekte dat ik er geen moeite mee had. Ik kon de seks en de liefde van elkaar scheiden, waardoor ik er mijn werk van kon maken. Dat kan niet iedereen.”
Voor Mariska was het geen big deal, voor haar familie en vrienden wel. “Ik kon het lang voor mezelf houden, want ik woonde niet meer thuis. Ik wist wel dat ik ergens aan begonnen was waar mensen vraagtekens bij zouden plaatsen. Dat bleek uiteindelijk ook zo. Toen ik het vertelde, kreeg ik reacties als ‘ben je van de pot gerukt, wat doe jij nou? Ze hadden tijd nodig om het te verwerken, terwijl ik daar heel makkelijk mee om ging.” De jaren verstreken en Mariska voelde de noodzaak om een stem te geven aan (ex-) sekswerkers, zodat ze altijd gehoord worden. Ze ging zich met het onderwerp bemoeien en richtte in de jaren negentig het Prostitutie Informatie Centrum op de Wallen in Amsterdam op, waar mensen terecht kunnen met vragen en problemen rondom prostitutie. Ook is ze de oprichtster van PROUD, de belangenvereniging voor en door sekswerkers.
“Het gaat erom dat je in staat bent om seks en liefde te scheiden”
Ze begrijpt dat prostitutie intiem werk is, maar dit wil niet zeggen dat seksualiteit voor haar betekenisloos is. “Het wil ook niet zeggen dat je niets geeft om erotiek of dat je geen liefdesrelatie kan aangaan. Het gaat erom dat je in staat bent om seks en liefde te scheiden. Voor mij was dat heel helder. Ik vond het onvoorstelbaar dat dit zo moeilijk te begrijpen was. En dat zoveel mensen een mening hierover hebben op basis van hoe ze zichzelf voelen ten opzichte van het onderwerp. Ik begon me hier steeds drukker om te maken. Het ergerde me, vooral omdat veel collega sekswerkers hier last van hadden. Die leiden een dubbelleven en hebben met geweld te maken omdat ze dit beroep doen. In andere landen is het werk van prostituee crimineel. Er vindt veel uitsluiting en uitbuiting plaats. Dat vind ik echt verschrikkelijk.”
Rechten en werkomstandigheden
Dat is de reden dat ze in 2017 het project Under the red umbrella is gestart, dat bestaat uit een boek en een tentoonstelling. Het is gefinancierd door het Prostitutie Gezondheidscentrum in Amsterdam, waar sekswerkers onder andere naartoe kunnen voor SOA-controles of zelfverdedigingstrainingen. “Ik wilde een wereldreis maken langs landen om te praten met sekswerkers over hun rechten en werkomstandigheden. In veel landen is het werk verboden of dusdanig georganiseerd dat het ten koste gaat van de veiligheid.” Dochter Robin ging mee op reis, die volgens Mariska de minst veroordelende persoon is die ze kent. Tijdens hun reis zijn ze veel vrouwen tegengekomen die moeder zijn en als prostituee werken. Ze doen dit om hun familie te onderhouden. “In Finland hadden we een meeting met tien sekswerkers, bijna allemaal moeders. Hoe ga je daarmee om? Robin kreeg tijdens hun reis veel vragen. “Het stigma is bijna hetzelfde als je als prostituee gewerkt hebt, of als je nog steeds werkzaam bent. Dat is voor veel mensen net zo erg.”
Haar eerste boek, United under a red umbrella, dat in december 2018 is uitgekomen, bestaat uit gesprekken met sekswerkers en activisten uit dertien landen. Er staan foto’s van Robin bij, die momenteel als tentoonstelling te zien zijn in de bibliotheek in Laren, waar Mariska is opgegroeid. Haar tweede boek, De Wallen, Toekomst van ons verleden, is vorig jaar gepubliceerd en speelt zich af in de buurt waar ze zelf ook gewerkt heeft. Het is een gesprek tussen moeder en dochter over de Wallen en prostitutie.
“Veel sekswerkers moeten wel onder illegale omstandigheden hun werk doen”
Eén ding is duidelijk: de werkomstandigheden zijn wereldwijd behoorlijk verschillend. “In Amerika is prostitutie verboden. Daar is de sekswerker een crimineel. In Frankrijk ben je als sekswerker geen crimineel, maar daar is het betalen voor seks verboden. Daar is dus de klant crimineel. In Roemenië of Nigeria is de prostituee niet crimineel, maar de bordeelhouder. Je mag in die landen geen gelegenheid geven. In Italië ben als je prostituee ook niet crimineel, maar daar mag je niet samenwonen met je partner, want dan wordt hij als pooier gezien. Ze lopen allemaal gevaar, want dit heeft allemaal effect op hoe ze moeten werken. Veel sekswerkers moeten wel onder illegale omstandigheden hun werk doen. Neem een stad als Parijs. Daar werken in Bois de Boulogne ’s nachts veel prostituees buiten het oog van de wet. Dit betekent dat als er iets gebeurt, je niet naar de politie kan gaan. Dit heeft een bepaalde aantrekkingskracht en hierdoor gaat er veel mis.
De wet zegt: we willen sekswerkers beschermen, maar we sluiten onze ogen voor wat er in de praktijk gebeurt. Hoe armer een land, hoe slechter de mensenrechten voor vrouwen, aldus Mariska. En dus ook hoe slechter de werkomstandigheden zijn voor sekswerkers. “Het gaat niet alleen om vrouwen, maar ook om transgenders. Dat is verschrikkelijk zoals dat eraan toe gaat in Afrika of de Dominicaanse Republiek. Die worden niet ouder dan 35. Zej worden vermoord door klanten, maar soms ook door de politie. Transgender is verboden door de kerk. Die verhalen vind ik heel pijnlijk.”
Mensenkennis
Hoe kijkt ze zelf terug naar de jaren dat ze als prostituee heeft gewerkt? “Ik heb veel plezier gehad met collega’s, en dan met name op het Wallen gebied. Ik had meer contact met collega’s in een privé huis waar ik gewerkt heb. Dan zit je de hele dag in een huiskamer met elkaar te kletsen, te lezen of televisie te kijken, terwijl je wacht op klanten. Maar het raamwerk vond ik ook gezellig, met name door de uitgaanssfeer. Je leert te focussen op wat voor jou van belang is. Je staat achter het raam en je kijkt naar buiten. Alles wat niet interessant is, zie je niet eens. Je wordt heel goed in het shiften en zoeken naar potentiële klanten. Ik heb veel geleerd in die tijd en heb veel mensenkennis opgedaan. Daar ben ik sterk door geworden. Mede door die tijd heb ik me toch een beetje ontwikkeld tot een mensenrechtenactivist.”
Een grote groep mensen heeft nog steeds het gevoel dat prostitutie slecht is
Het stigmatiseren werkt door in alles, ook nu ze al dertig jaar niet meer werkt als prostituee. Mariska denkt nog steeds na wat ze zegt en tegen wie. “Niemand wil geassocieerd worden met een prostituee. Ook bedrijven niet. Ik heb te maken gehad met mensen die geen vrienden willen zijn op Facebook, omdat ze bang zijn dat mensen dat zien. Ik zeg weleens: antipathie tegen prostituees zit in mensen hun DNA en gaat door van generatie op generatie. Een grote groep mensen heeft nog steeds het gevoel dat prostitutie slecht is. We zijn goed in het wijzen met vingers en opleggen hoe iemand moet leven, zeker op het gebied van seksualiteit. We zijn nog zo moralistisch als ik weet niet wat. Mensen hebben geen idee of het boeit ze niet, hoeveel kwaad ze daarmee doen naar een ander. Het is heel pijnlijk om weggezet te worden als iemand die vies, slecht of een slachtoffer is, waardoor er niet naar je geluisterd wordt.”
“Het werk moet legaal en gedecriminaliseerd worden”
Er gaat zeker veel mis, dat ziet Mariska ook. Ze is er ook niet op tegen dat er aandacht is voor mensenhandel en uitbuiting. “De wereld moet zich daar sterk voor maken en iets aan doen. Het gaat er echter niet om dat we de Wallen moeten sluiten, maar dat we ervoor zorgen dat de omstandigheden waarin sekswerkers werken worden aangepast, zodat ze goede keuzes kunnen maken. Het werk moet legaal en gedecriminaliseerd worden. Het moet gelijkgetrokken worden met andere beroepsgroepen, waar we ook problemen op de werkvloer aanpakken. Tuurlijk, het ligt gecompliceerd en het is lastig. Je hebt ook met armoede te maken. Sommige vrouwen hebben geen keuze, omdat ze vijf kinderen moeten onderhouden. Wat is dan het probleem: de prostitutie of de armoede? Ik zou zeggen de armoede. Op het moment dat deze vrouwen een baan krijgen of middelen hebben om hun gezin te onderhouden, hoeft ze niet de prostitutie in.”
