Veertien jaar geleden emigreerde Faydim Ramshe vanuit Iran naar Nederland. Ze was achttien jaar jong en op zoek naar avontuur, zoals velen op die leeftijd. Dat gevoel van avontuur was echter van korte duur, want gevoelens van heimwee en gemis kwamen naar boven. In de documentaire De Langste Nacht, een coming of age story, die ze in samenwerking maakte met NTR, deelt ze haar migratieproces en de worstelingen die hierbij horen.
Migratie begint pas als je een land binnenkomt, aldus Faydim, die onlangs met haar documentaire is afgestudeerd aan de Filmacademie in Amsterdam. Sinds september werkt ze als redacteur bij de Nederlandse publieke omroep. “Veel mensen denken dat als je eenmaal in een land bent, dat het gelukt is. Maar dan begint het pas. In de film leg ik dat uit: waarom het pas het begin is en wat voor gevoelens en emoties erbij komen kijken.” Ze hoopt dat ze met haar documentaire aan een breder publiek kan laten zien hoe het is voor alle migranten. “En dat ik met mijn film migranten een stukje erkenning kan geven.”
De toeristenfase was voorbij
In het begin voelde ze zich een toerist en vond ze alles interessant. Een aantal familieleden van Faydim woonden hier al. “Het was voor mij in het begin heel leuk om te ontdekken wat voor land Nederland is. Ik ging studeren in Rotterdam en was op zoek naar avontuur. Al snel voelde ik me niet thuis en had ik verlangens naar huis. Dat werd steeds sterker en de toeristenfase was voorbij. Daar heb ik lang mee geworsteld. Ik sprak de taal niet en begreep de cultuur niet zo goed. Ik voelde me gediscrimineerd. In het nachtleven vond ik mijn lotgenoten. Er was een nachtclub waar de buitenbeentjes kwamen. Voor mij was het nachtleven van Rotterdam een utopie van diversiteit. Het voelde als een thuis.”
Ook het nachtleven was van korte duur. “Het was eerder een vlucht dan een echt thuis. Toen ben ik wel even diepgegaan. Ik vroeg me af of mijn verblijf in Nederland het wel was. Is dit wat ik zocht aan vrijheid?” Er waren momenten dat Faydim overwoog om naar Iran terug te gaan. Toen ze op latere leeftijd naar de filmacademie ging en haar broertje haar vroeg om hem te helpen met zijn migratieproces naar Nederland, kwam het idee voor de documentaire. “Ik kan nog steeds niet zeggen dat ik me hier thuis voel. Het verandert. Je bent nooit echt ergens thuis en je bent overal thuis.”
“Het kan namelijk heel eenzaam voelen”
Door het maken van de documentaire is ze Nederland meer gaan waarderen en heeft ze alles meer in perspectief kunnen plaatsen. “Ik ben niet meer honderd procent Iraniër, maar ik ben ook niet een Nederlander. Wel heb ik meer vrede met wie ben ik nu ben. Ik ervaar het als een derde identiteit.” In het geval van migratie valt alles weg wat je kent, aldus Faydim. “Met mijn film wil ik andere migranten laten weten dat ze niet alleen zijn. Het kan namelijk heel eenzaam voelen. Ik wil met mijn film mensen laten voelen hoe het is.”
Haar documentaire heeft een open einde. Een thuis moet je zelf maken, zelf vinden, aldus Faydim. “Als je hier geboren bent, kan je je ook ontheemd voelen. Het is belangrijk dat je dezelfde normen en waarden hebt met de mensen om je heen. En het gaat om bewustwording. Wie ben je en wat zijn je waardes? Dat is denk ik belangrijk.” Het blijft volgens haar een dynamisch proces. Op dit moment voelt ze zich thuis in Nederland, alhoewel ze wel haar ouders mist. “En over twee jaar kan het weer heel anders voelen.”
Welk vak zou je willen geven op school?
“Ik denk ethiek en dan met name je verantwoordelijkheidsgevoel naar de wereld toe, maar ook naar jezelf en je omgeving. Wat ik mis bij jonge mensen, en dat zag ik ook op filmacademie, is een gevoel van verantwoordelijkheid voor anderen. Jonge mensen zijn veel met zichzelf bezig. En ik zou een vak willen geven over zelfliefde. Waarom leren we dat niet? Mijn eigen gebrek aan zelfliefde zie je terug in mijn film.”
Waarvoor bellen mensen jou?
“De laatste tijd bellen mensen mij als ze psychisch of mentaal niet op de juiste plek zijn. Dus als ze het zwaar of moeilijk hebben. Ik ben toch wel een beetje de psycholoog of de mental coach voor mensen.”
Wie of wat inspireert jou?
“Het is niet een specifiek iets of iemand, alhoewel er wel mensen zijn die mij inspireren, zoals mijn coach. Het zijn altijd verschillende dingen van mensen of gebeurtenissen die mij inspireren. Bij mijn coach is dat bijvoorbeeld hoe ze gepassioneerd mensen helpt zonder hier iets voor terug te vragen. Een vriendin van mij heeft een aantal maanden geleden zelfmoord gepleegd, dat inspireert mij ook. Het ontbrak haar aan zelfliefde. Dat pad wil ik niet opgaan, dus zij inspireert mij hoe ik het anders kan doen. Zij heeft mij echt iets geleerd.”
Wat voor reflectie heeft de volgende generatie volgens jou nodig?
“De volgende generatie leeft in een enorme bubbel, waarbij de ik centraal staat. Ik vraag me af en toe af of de wereld hier beter van wordt. We mogen wat meer naar buiten kijken en elkaar steunen. Er mag meer een community zijn, waarbij je jezelf soms op de tweede plaats zet om andere te helpen. Ik ben zelf op het moment bezig met thema’s als zelfliefde en anderen helpen. De balans daarin vinden vind ik moeilijk. Wanneer doe ik mezelf tekort als ik ‘ja’ zeg tegen een ander en wanneer is het juist zelfliefde. Daar ben ik zoekende in.”
Wat is het beste advies wat je ooit gekregen hebt?
“Op mijn arm staat in het Perzisch een soort van advies van mijn vader getatoeëerd: de toekomst, hoeveel het ook lijkt, het komt. Als je in een moeilijke fase zit, weet dat dit weer voorbij gaat. Als je een in fijne fase zit, geniet ervan, want die gaat ook weer voorbij.”
Wat betekent God voor jou?
“Dat betekent voor mij magie en dat er dingen gebeuren waar ik geen verklaring voor heb. Dat zijn momenten dat ik denk: er is iets meer dan wat we zien en voelen en mee bezig zijn. In dat soort momenten voel ik en ervaar ik God, terwijl lik niet gelovig ben. Ik noem het nu God, maar het kan ook universum zijn of energie. Maar het is wel iets waar ik geen verklaring voor heb.”
Stel, vanavond is je laatste avondmaal, wat zou je eten, met wie en waar gaat het over die avond?
“Dat wil ik nog helemaal niet…mijn laatste avondmaal. Ik zou iets gezonds eten en misschien wil ik wel alleen zijn. Ik zou evalueren hoe mijn leven is geweest. Ik hoop dat ik dan het grotere perspectief ga zien. En dat ik alles achter me kan laten en me kan verheugen op wat gaat er zijn, of niet gaat zijn.”
Wat waardeer je aan jezelf?
“Mijn oprechte betrokkenheid, bij alles wat ik doe. En dat ik empathisch ben, alhoewel dat soms ook een beetje een valkuil is.”
Wie zou je graag willen zien in deze rubriek?
“Ik was laatst in een prachtige boekenwinkel in Amsterdam, waar allemaal boeken voor kinderen lagen. Ook al heb ik geen kinderen ben ik toch naar binnen gegaan. Ik raakte met de eigenaresse in gesprek en ze vertelde me dat ze altijd boeken heeft gemist voor kinderen met een andere achtergrond. Die worden niet vertegenwoordigd in kinderverhalen. Daar heeft ze werk van gemaakt.”