"Als een vrouw twintig jaar lang hormonen heeft genomen, hoe ga je dat dan de komende twintig jaar regelen?"

Tijdens haar studie kreeg Sofie Peeters voor het eerst last van angstaanvallen. Een week later kreeg ze weer een aanval, en de week erop ook. Jaren later, en heel wat consulten bij experts en therapiesessies verder, realiseerde ze zich dat dit door de pil kwam. En dat ze niet de enige is. In 2019 ontstond het idee voor de podcast Geen kleine man, in samenwerking met Audiocollectief SCHIK, die sinds november online staat. Want wat weten we eigenlijk over het vrouwenlichaam?

Sofie is veel: documentairemaakster, journalist, podcastmaakster, communicatie consultant. “Storytelling dekt de lading wel”, aldus Sofie. Dat er een verschil is tussen mannen en vrouwen op het gebied van gezondheid en de aanpak in zorg, krijgt in Nederland steeds meer aandacht. In België, waar Sofie woont, is dat nieuwe informatie. “De podcast wordt minder warm onthaald hier. Er wordt veel kritischer naar gekeken. Is dit wel zo, krijg ik dan als vraag, of dénken vrouwen dit maar?”

Na de eerste angstaanval in de aula in de universiteit van Leuven had ze geen idee wat er gebeurde. Misselijk, nerveus, angstig, een gevoel van flauwvallen. Het stopte, maar de jaren erna won de angststoornis aan terrein: in de bus, trein, plaatsen waar veel mensen zijn. De huisarts opperde dat het met stress te maken kon hebben en gaf haar wat oefeningen mee. Wat volgde was een traject dat tien jaar duurde, van fysio, psychotherapie, yoga en mindfullness. “Iedereen zei iets anders, ook dat ik misschien onbewust een angstig of perfectionistisch persoon ben. Dat kan je wel zeggen, dacht ik, maar zo voelde ik me niet.”

Toen ze in 2014 zwanger was van haar dochter, was de angst helemaal weg. Ze dacht dat het een fijn neveneffect van de zwangerschap was, en niet doordat ze gestopt was met de pil. De jaren erna had ze heel af en toe last, maar toen ze weer met de pil begon na de bevalling van haar zoon in 2018, kwamen vrijwel direct de angsten weer terug. Zou het dan toch door pil komen? “Dat kan toch niet, dat ik na vijftien jaar zelf tot die conclusie moest komen terwijl ik zo lang begeleid ben door experts. Ik heb een gynaecoloog gevraagd om een ander conceptiemiddel en die bevestigde dat angstaanvallen een bijwerking zijn van de pil. Het kan ook al aanwezige stress versterken. Ik viel daar echt van achterover.”

Voor Sofie, en voor velen vrouwen, was de pil een wondermiddeltje. “Het was bijna een soort snoepje dat je vanaf een bepaalde leeftijd dagelijks neemt. Om niet zwanger te raken, maar evengoed tegen acné of pijnlijke menstruatie. Als artsen aan mij vroegen of ik medicatie gebruikte, zei ik altijd nee. Oh ja, wacht, de pil, maar dat neemt iedereen. Het lijkt zo onschuldig en doodnormaal, maar het blijft wel medicatie. Het was echt een wake up call voor mij.”

Om uit te zoeken of achter haar verhaal een maatschappelijke problematiek zat, begon ze te researchen en contacteerde ze podcastmakers Audiocollectief Schik. Al snel bleek dat die podcast erg relevant zou zijn en niet alleen over de pil moest gaan. “Niet enkel anticonceptie, zelfs niet enkele hormoongerelateerde aandoeningen (zoals PCOS of endometriose), maar het bleek een nog groter verhaal, dat we ‘gendersensitieve geneeskunde’ noemen. Vrouw zijn zit in elke cel van je lichaam en dat kan zich bijvoorbeeld uiten in andere symptomen (bijvoorbeeld bij een hartaanval of ADHD) of andere bijwerkingen bij medicatie.” Geen kleine man bestaat uit één verhalende audiodocumentaire en vijf bonusafleveringen, die elk door middel van interviews met medisch experten dieper ingaan op een onderwerp dat aan bod kwam in de docu.

Wat Sofie is opgevallen tijdens het maken van de podcast, is dat veel vrouwen lang met klachten of aandoeningen rondlopen met het gevoel dat ze alleen zijn, raar zijn en de wereld niet aankunnen. “We spraken met heel wat vrouwen. Hun verhalen waren heel uiteenlopend, en toch was er een rode draad. Zowat elke vrouw die we spraken dacht: “Er is iets mis met mij. Ik ben de enige die hier last van heeft”. Dit heeft een mentale weerslag. Vrouwen denken dat ze het leven niet aankunnen en niet functioneren, terwijl de medische wereld niet is aangepast aan het lichaam van vrouwen en er veel te weinig onderzoek wordt gedaan.”

Steeds meer vrouwen worden zich bewust van de bijwerkingen van de pil, maar er zit ook een tegenstijdigheid in, aldus Sofie. “Ik ben aan de ene kant dankbaar dat er anticonceptie bestaat, want het geeft vrouwen controle over hun vruchtbaarheid waardoor ze veel bewuster kunnen leven . Maar we zijn nu in een tijd aangekomen dat vrouwen mondiger en kritischer zijn en weten: dit zou beter moeten kunnen. Het probleem is: er zijn heel weinig niet-hormonale anticonceptiemiddelen. En de opties voor mannen zijn erg beperkt. En je wilt natuurlijk niet ongewenst zwanger worden.”

Sofie geeft aan dat ze met twee kinderen geen kinderwens meer heeft. Ook bij vrienden en vriendinnen stelt ze vast dat er dan gesprekken gevoerd worden. “Als een vrouw twintig jaar lang hormonen heeft genomen, hoe ga je dat dan de komende twintig jaar regelen? Als er geen kinderwens meer is, kunnen mannen ook een knip laten zetten. Anticonceptie lijkt het terrein van vrouwen, zowel in het hoofd van vrouwen als mannen. In een vaste relatie is het vrijwel altijd de verantwoordelijkheid van de vrouw om niet zwanger te raken. Mannen zijn vaak weinig bewust van de bijwerkingen. We mogen ons collectief bewuster worden van de bijwerkingen, waardoor er meer draagvlak is voor alternatieven.”

Er is een ijzersterk geloof in onze geneeskunde en dat vindt Sofie terecht. “Zowel Nederland als België staat in de top tien van best ontwikkelde gezondheidszorg wereldwijd. Maar dat neemt niet weg dat er lacunes kunnen zijn, dat er ruimte is voor verbetering. We mogen -of moeten zelfs- de status quo in vraag kunnen stellen en kritisch bekijken. Enkel zo is verdere vooruitgang en verbetering mogelijk.” Ze is blij met waar ze nu staat en wat ze aan het doen is. Precies tien jaar geleden kwam haar afstudeerfilm Femme de la rue uit, over straatintimidatie in Brussel. “In de documentaire film ik mezelf en laat ik zien hoe ik werd lastiggevallen op straat. Dit zorgde voor een enorme schok in België. Er is hierdoor meer bewustzijn rondom seksisme en straatintimidatie gekomen. Ik vind het mooi om te zien hoeveel er veranderd is de afgelopen tien jaar. Vrouwen zijn mondiger geworden, de samenleving bewuster. Mijn dochter is nu zes. Over tien jaar is zij zestien. Ik hoop dat er tegen die tijd nog meer bewustzijn, erkenning en beleid is rond seksisme, vrouwenlijven en vrouwelijkheid.”

Geen kleine man is een podcast van AudioCollectief SCHIK en Sofie Peeters. Een productie van Slowpony voor VPRO/NPO Radio 1. De podcast is mede mogelijk gemaakt door deBuren, Vlaams-Nederlands Huis voor cultuur en debat, VRT en Fonds Pascal Decroos. Geen kleine man is te beluisteren via nporadio1.nl , vpro .nl/geenkleineman en de podcastplatforms.