Oud-huisarts Dick Bijl: “De problemen met antidepressiva worden ontkend.”

Na zijn boek ‘ Het Pillenprobleem ’ is oud-huisarts en epidemioloog Dick Bijl in de wereld van antidepressiva gedoken. Hij is van mening dat deze medicijnen aanzetten tot ernstige zaken, zoals agressie, moord en zelfmoord en dat vindt hij heel ernstig. Zijn onlangs verschenen boek ‘Antidepressiva en depressie’ is een pleidooi voor een mondige en kritische patiënt. “Dit boek moest er komen om mensen voor te lichten over de ernstige bijwerkingen. Anderen doen dat niet.”

Ruim een miljoen Nederlanders slikken antidepressiva. In zijn boek richt Bijl zich voornamelijk op de nieuwste middelen, die eind jaren 80 op de markt zijn gebracht, de zogeheten selectieve serotonine-heropnameremmers. Hij zet zich al jaren in voor meer bewustwording over ons medicijngebruik, zet vraagtekens bij de werkzaamheid van medicijnen en vindt de mate waarin er over de bijwerkingen gebagatelliseerd en gezwegen wordt zeer problematisch. “De problemen met antidepressiva worden ontkend.”

Bijl geeft meteen een voorbeeld van David Healy, hoogleraar psychiatrie en psychofarmacoloog uit Wales. “Hij heeft een website waarin bijwerkingen van medicijnen en ook antidepressiva worden verzameld. Hij heeft recent voor elkaar gekregen dat het European Medicines Agency (EMA) erkend heeft dat je seksuele functiestoornissen kunt blijven houden als je stopt met antidepressiva. Hij citeert vrouwen die jaren nadat ze gestopt zijn werkelijk niet meer te prikkelen zijn, die voelen niets meer.”

Al decennialang worden antidepressiva voorgeschreven en wij, zowel artsen als patiënten, denken dat het veilige middelen zijn. “Ik ontkracht dit. De risico’s zijn groot en de bijwerkingen heel ernstig. We hebben het hier niet over een beetje buikpijn of misselijkheid, maar over bijwerkingen van leven en dood. Antidepressiva werken, maar als je ze vergelijkt met actieve placebo’s, dus placebo’s met dezelfde bijwerkingen als antidepressiva, dan blijft er niets over van hun werkzaamheid.”

Depressie valt onder hersenziekten. Waarom is dat zo? “Dat wordt door een deel van de psychiaters en hoogleraren zo gezien. En zo wordt het ook in de markt gezet, want hiermee krijgen ze erkenning voor hun werk. Psychiaters werden in het verleden niet als ‘echte’ dokters gezien en hadden geen medicijnen die ze konden voorschrijven. Dit veranderde met de komst van psychofarmaca, zoals antidepressiva, antipsychotica en ADHD-middelen. Door verschillende klachten die bij het menselijke leven horen te bestempelen als psychiatrische klachten en ziekten en vervolgens als hersenziekten, kunnen zij hun werk doen. Vrijwel niemand van hen wil echter erkennen dat deze middelen afhankelijkheid veroorzaken en ernstige bijwerkingen hebben en een deel zelfs hard drugs zijn.”

Volgens Bijl krijgt een aanzienlijk deel van de mensen die met depressieve klachten die wijzen op een depressie naar de huisarts gaat en waar een paar gesprekken niet helpen, een pil voorgeschreven. “Het komt ook voor dat een patiënt er zelf om vraagt en dat de huisarts het dan maar voorschrijft omdat het zo in de richtlijn staat. Dan is er ook nog sprake van off-label voorschrijven. Dit betekent dat een arts een medicijn voorschrijft voor klachten waarvoor het middel niet is geregistreerd en dus niet is goedgekeurd. Rugpijn bijvoorbeeld is geen reden voor antidepressiva. Ook verdriet is geen indicatie voor een antidepressivum. Als je toch voor niet geregistreerde indicaties antidepressiva voorschrijft, heb je meer kans op bijwerkingen. Dit komt heel vaak voor. En het komt ook terug in de ervaringsverhalen in mijn boek; mensen met klachten die geen antidepressiva hadden mogen krijgen. Als een arts off-label voorschrijft moet hij uitdrukkelijk toestemming vragen aan de patiënt en hem of haar goed voorlichten.”

Depressie is niet een op zichzelf staand persoonlijk probleem, het vertelt ons ook iets over de maatschappij waarin wij leven. Hoe ziet Bijl dit? “Mensen die in de huidige maatschappij niet goed mee kunnen komen, haken af en kunnen klachten krijgen. Dat is op zich een logisch gevolg. Als we vervolgens deze klachten bestempelen als psychische klachten of aandoeningen die behandeld moeten worden met psychofarmaca of antidepressiva, zijn die mensen gerechtvaardigd om zich ziek te voelen en als patiënten bestempeld te worden. Maar wat is er in feite werkelijk aan de hand? We eisen te veel van onszelf en van elkaar en iedereen moet aan van alles en nog wat voldoen. Je hebt nu al een diagnose depressie als je twee weken wat somber bent, interesse verlies in het leven ervaart en wat lichamelijke klachten hebt. Onbegrijpelijk. Veertig jaar geleden was dat anders. Toen waren mensen met een depressie heel ernstig ziek en al een tijd echt somber, kwamen bijvoorbeeld heel moeilijk hun bed uit en hun stemming klaarde pas in de loop van de dag een beetje op. Sommige mensen hebben moeite om bepaalde levensgebeurtenissen te accepteren en te verwerken. Maar het is niet aangewezen en niet wenselijk om dit ongerief te medicaliseren en te behandelen met medicijnen. Daarvoor zijn die medicijnen veel te gevaarlijk.”

Wat is de rode draad van de zes ervaringsverhalen in je boek? “Het onbegrensde vertrouwen van artsen en psychiaters in medicijnen, maar ook dat ze de signalen van deze mensen die wijzen op grote problemen niet hebben opgepikt. Patiënten moeten volgens hen gewoon even doorbijten en ergens doorheen gaan, maar vervolgens negeren ze alle afspraken die gangbaar zijn bij medicijngebruik, namelijk de patiënt goed informeren en blijven controleren met name bij het begin van de behandeling en als doseringen worden gewijzigd. Dit lijdt vervolgens tot rampen en verwoeste levens van mensen. We hebben te maken met niet oplettende en onzorgvuldig handelende artsen.”

Het is voor mensen lastig om te stoppen met antidepressiva. Soms zijn de bijwerkingen zo groot, dat ze blijven slikken. Wat kunnen mensen doen die willen stoppen? “Sinds vorig jaar is er een richtlijn opgesteld met adviezen voor als je wilt stoppen. Als mensen willen stoppen, is dat heel terecht. Ik zie daar alle reden toe. Ze kunnen naar hun apotheker gaan, dat is de medicijndeskundige. Er is afbouwmedicatie, maar die wordt niet door alle verzekeringen vergoed. De meeste mensen lukt het niet om af te bouwen, omdat ze te veel klachten krijgen. Het moet dus heel geleidelijk gebeuren. Die afbouwmedicatie helpt hierbij. Voor sommige mensen is het echt vreselijk moeilijk en die blijven de rest van hun leven klachten houden, maar dat is geen reden om met antidepressiva door te gaan.” Om er achter te komen of je klachten bij het afbouwen van antidepressiva door de medicijnen komen of dat er sprake is van een terugkeer van de depressie, neem je het medicijn weer in. Als de klachten binnen een paar uur tot een dag verdwijnen dan werden je klachten veroorzaakt door het medicijn, de zogeheten onthoudingsverschijnselen."

Het verschil tussen een medicijn en vergif is vaak niet groot, aldus Bijl in zijn boek. “Bij antidepressiva en psychofarmaca is dat zeker het geval. Het zijn voor veel mensen rampzalige middelen die in feite alleen maar sederen, zoals ik dat noem. Er is geen antidepressieve werking aangetoond en dat wil ik graag duidelijk maken in mijn boek. Wat ik het ergste vind, is dat er met de meeste psychiaters hierover niet te praten valt. Ze ontkennen dat er problemen zijn en gaan discussies hierover uit de weg. We mogen en moeten veel kritischere vragen stellen aan onze behandelende artsen. Artsen zijn opgeleid om een diagnose te stellen, maar je kunt niet altijd op ze bouwen als het om medicijnen gaat, en al helemaal niet als het om psychofarmaca gaat. Daar hebben ze te weinig verstand van en ervaring mee. En ze leren ook niet van hun fouten.