Veertien Nederlandse rechterlijke dwalingen in Europese database

Veertien Nederlandse zaken zijn opgenomen in de nieuwe Europese database EUREX. Die brengt rechterlijke dwalingen in Europa in kaart die uiteindelijk hebben geleid tot vrijspraak. De database start met in totaal 115 vrijspraken uit zeventien Europese landen.

Wereldwijd komen steeds meer strafzaken aan het licht waarbij onschuldige burgers na jaren procederen worden vrijgesproken van misdrijven die ze nooit begingen. Dat is mede het gevolg van de introductie van steeds geavanceerdere DNA-technieken.

Het doel van de database is om nieuwe misstappen te voorkomen en een initiatief van onderzoekers van de Universiteit Leiden, Maastricht University en de Universiteit van Luzern. "Er wordt vaak gedacht dat rechterlijke dwalingen vooral een Amerikaans fenomeen zijn", zegt rechtspsycholoog Linda Geven van de Universiteit Leiden. "Maar ze komen ook geregeld in Europa voor. We willen de aandacht vestigen op deze onterechte veroordelingen en ervan leren om ze in de toekomst te voorkomen."

Op basis van de 115 Europese zaken presenteerden de onderzoekers uit Nederland, Duitsland en Zwitserland dinsdag al enkele opmerkelijke cijfers: onterecht veroordeelden zitten gemiddeld ruim zeven jaar vast en in ruim 30 procent van de gevallen heeft een valse bekentenis bijgedragen aan de oorspronkelijke veroordeling. In de Nederlandse zaken, waaronder ook twee uit Bonaire, was de gemiddelde tijd in detentie vijf jaar en vier maanden.

Bij de veertien Nederlandse zaken die in de database worden genoemd gaat het om twaalf mannen en de twee vrouwen Ina Post en Lucia de Berk. De eerste veroordeling was in 1984 van Martien Hunnik, bekend van de Hilversumse showbizzmoord. De meest recente zaken zijn de Rosmalense flatmoord en de Pettense campingmoord, die beide in 2022 werden toegevoegd aan het rijtje rechterlijke dwalingen.

Rechterlijke dwalingen hebben niet alleen ernstige gevolgen voor de onschuldige veroordeelden en hun families, benadrukken de rechtspsychologen. Ze schaden ook het vertrouwen in het rechtssysteem. Een rechterlijke dwaling kan bijvoorbeeld ontstaan als een onschuldige verdachte onder grote druk een valse bekentenis aflegt, aldus Geven. Hierdoor gaan ooggetuigen twijfelen en soms ook hun verklaring bijstellen. Ook komt het voor dat verdachten bewust valse verklaringen afleggen om iemand anders te beschermen.