Expert: klimaatactivist lijkt harder te worden aangepakt dan boer

Dat enkele aanhangers van Extinction Rebellion zijn opgepakt in de aanloop naar een mogelijke demonstratie zaterdag is "een vrij fors middel, daar zet ik vraagtekens bij. Bovendien lijkt de aanpak van klimaatactivisten steviger te zijn dan de aanpak van boerenprotesten." Dat is de indruk van Berend Roorda, die zich als docent bij de Rijksuniversiteit Groningen heeft gespecialiseerd in demonstratierecht.

Roorda verwijst onder meer naar de zaak van een klimaatactivist die zich vorig jaar in het Mauritshuis had vastgelijmd aan de glasplaat voor het schilderij Meisje met de parel. Een medestander filmde dat, en een ander gooide namaaksoep over de 'plaktivist'. Ze kregen allemaal twee maanden celstraf, waarvan één voorwaardelijk. "Deze mensen demonstreerden op indringende wijze, maar vreedzaam. De boeren die bij het huis van stikstofminister Van der Wal door een politieblokkade waren gebroken, kregen alleen voorwaardelijke celstraffen. Als je dat tegen elkaar afzet, bekruipt mij het gevoel dat klimaatactivisten steviger worden aangepakt."

Het zou kunnen dat het Openbaar Ministerie en politie bij boerenprotesten terughoudender zijn vanwege de mogelijke gevolgen. Roorda: "Ik hoor vanuit politie en OM dat de kans op escalatie bij boeren groter is dan bij klimaatactivisten. Dat kan bij boerenprotesten reden zijn om te zeggen: we hebben de juridische mogelijkheden wel, maar we gebruiken die niet. Klimaatactivisten reageren niet gewelddadig op aanhoudingen, dan is de kans op escalatie veel minder groot."

Dat het OM er nu voor heeft gekozen om Extinction Rebellion aan te pakken, zou die organisatie weleens goed kunnen uitkomen. "Ze willen aandacht genereren. Ze maken de bewuste keuze om zich niet aan regels te houden omdat ze vinden dat dit moreel te rechtvaardigen is vanwege het doel. De aanpak van het OM leidt tot aandacht. Je zou kunnen zeggen dat het OM ze nu een beetje in de kaart speelt."

Roorda zegt dat iedereen het recht heeft om te demonstreren. Burgemeesters mogen dat recht beperken in het belang van de gezondheid of het verkeer, of om wanordelijkheden te voorkomen. Bovendien moeten demonstranten zich aan de wet houden. "Het is niet toegestaan om onder het mom van een demonstratie strafbare feiten te begaan. Het blokkeren van een snelweg is een strafbaar feit, als je iemand daartoe oproept kan dat ook strafbaar zijn. Maar daarin zien we soms verschillende smaken, rechters oordelen soms dat iets niet strafbaar is in de context van een demonstratie."

Zeven opgepakte klimaatactivisten hebben een gebiedsverbod gekregen. Ze mogen de komende tijd niet op de Utrechtsebaan in Den Haag komen. Een van hen vocht dat vrijdag aan met een kort geding bij de rechtbank in Den Haag. Die oordeelde dat er meer tijd nodig is om het verbod te onderzoeken, en dat het tot die tijd blijft gelden. Roorda: "Als er meer onderzoek nodig is, zou ik niet zeggen dat ze bij voorbaat kansloos zijn. In dat geval had de rechter meteen gezegd: sorry meneer, dit is juridisch houdbaar."