Helder: hoge winstmarges inkoop mondkapjes ethisch onverantwoord

De inkoop van persoonlijke beschermingsmiddelen (pbm) tijdens de coronacrisis zoals mondkapjes, was een puinhoop, zo blijkt uit een Kamerbrief van minister Conny Helder (Langdurige Zorg) over de laatste twee onderzoeken naar de inkoop van pbm. Naar de prijs van verschillende leveranciers werd niet gekeken en het mogen maken van winst door leveranciers was als criterium voor het ministerie van VWS en het Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH) "niet relevant", schrijft Helder. Ze vindt marges in crisistijd ethisch niet verantwoord.

"De manier waarop sommige leveranciers en hierbij betrokken personen hebben gehandeld vind ik niet passen bij de omstandigheden van dat moment. Individuele belangen speelden daarbij een rol", schrijft Helder.

VWS en LCH kregen circa 23.000 tips voor aanbieders van pbm. Ook het ministerie van Defensie kwam en onderhandelde met een aanbieder, over onder meer de prijs. Uit onderzoek dat in opdracht van Helder is uitgevoerd, heeft Defensie twee keer 5 procent opslag op de inkoopprijs aan de aanbieder geboden. Defensie heeft dat niet aan het LCH gemeld.

Bij het LCH was sprake van belangenverstrengeling. Een medewerker van LCH sloot een contract met een leverancier, terwijl de medewerker via zijn eigen bedrijf zaken met die leverancier deed en daarmee persoonlijk belang had bij de inkoop van mondkapjes.

Het ministerie van VWS en het LCH lagen regelmatig met elkaar in de clinch over de inkoop van bijvoorbeeld mondmaskers, onder meer over de vraag of er meer of minder moest worden ingekocht. Uit het onderzoek blijkt dat de vereiste controles op kwaliteit van het product en de kredietwaardigheid van de aanbieder vaak niet werden uitgevoerd.

De onderzoekers wijzen in hun rapport op het belang van de tijdsdruk bij de inkoop van pbm. Als uitgangspunt gold in het voorjaar van 2020 "kopen, kopen, kopen" en "maximaal inkopen", hoorden zij van betrokkenen. Tussen januari 2020 en juni 2021 is er voor een krappe 1,4 miljard euro aan beschermingsmiddelen ingekocht door VWS en LCH, bij in totaal 106 leveranciers.

Het onafhankelijk feitenonderzoek naar de inkoop van pbm is nu afgerond. Eerder waren de onderzoeken naar de omstreden mondkapjesdeal met Relief Goods Alliance (RGA) van Sywert van Lienden al naar de Kamer gestuurd. Hij maakte met zijn partners daarop zo'n 30 miljoen euro winst. VWS drukte destijds de aankoop ervan door, bleek uit eerder onderzoek van Deloitte.