Marechaussee weerspreekt beeld van stigmatiserende grenscontroles

De Koninklijke Marechaussee verzet zich tegen de suggestie dat bij grenscontroles louter wordt geselecteerd op huidskleur en ras. "De marechaussee wil niet etnisch profileren en doet dat ook niet", zei landsadvocaat Cécile Bitter donderdag bij het gerechtshof in Den Haag. Tijdens dit hoger beroep hebben enkele burgers en maatschappelijke organisaties als Amnesty International en RADAR gepleit voor een totaalverbod op het gebruik van raciale kenmerken bij identiteitscontrole. Ze vinden het stigmatiserend.

De marechaussee controleert onder meer op vliegvelden en in treinen. De controles vinden plaats om illegale immigratie en grensoverschrijdende criminaliteit te bestrijden. In september vorig jaar oordeelde de rechtbank dat marechaussees huidskleur mogen meewegen bij de beslissing om iemand aan de grens uit een rij te halen en te controleren, omdat ze daarbij ook andere factoren meewegen.

"Deze uitspraak heeft bij mij en miljoenen andere Nederlanders gezorgd voor pijn, verdriet en verontwaardiging", zei Mpanzu Bamenga tijdens de behandeling van het hoger beroep. Het voormalig gemeenteraadslid van D66 in Eindhoven werd in 2018 door de marechaussee uit de menigte gehaald tijdens een controle op Eindhoven Airport, volgens hem puur op basis van zijn huidskleur. "Met de uitspraak van de rechtbank wordt de illusie dat de Nederlander wit is, in stand gehouden", zei Bamenga. "De rechtbank was nog niet klaar voor een algemeen verbod op het selecteren van etnische uiterlijke kenmerken. We hopen dat het hof er vandaag wel klaar voor is."

De advocaten van de eisende partijen zeggen dat de gangbare praktijk tijdens de controles "persoonlijke en maatschappelijke schade oplevert". "Wie eruitziet als Nigeriaan of Vietnamees, is mogelijk geen echte Nederlander. Dat is de boodschap die publiekelijk wordt geuit. Dat is vernederend. Deze mensen worden gedegradeerd tot tweederangsburgers", zei advocaat Thijs van Aerde.

Volgens de marechaussee is geen sprake van etnisch profileren. De controles worden gebaseerd op analyses over migratiestromen en risico’s van mensensmokkel, aldus de landsadvocaat. "Mensen mogen niet aan een controle worden onderworpen vanwege hun huidskleur. Etniciteit mag niet de enige indicator zijn." Voorbeelden van andere signalen kunnen risicovluchten zijn of treinritten waar statistisch veel illegale immigranten meereizen. Of plekken langs de snelweg waar 's nachts Vietnamese vluchtelingen in vrachtwagens klimmen om de oversteek naar het Verenigd Koninkrijk te wagen.

Het hof doet op 14 februari schriftelijk uitspraak.