"Vaak wordt medicatie te snel gebruikt en wordt er niet gekeken waarom iemand ergens last van heeft"

11 tot 12 miljoen mensen in Nederland slikken medicijnen. De vraag is: zijn al die medicijnen werkelijk nodig of is er iets in onze manier van leven dat om aandacht vraagt? Apotheker Mustafa Yildirim vraagt zich altijd af wat hij zijn patiënten kan adviseren om onnodig overmatig medicijngebruik te voorkomen.

Toen Mustafa acht jaar oud was, kreeg zijn vader een hartaanval. Hij werd gered door een ambulancebroeder en een dokter. Mustafa wist toen: ik word later ambulancebroeder, want die redden mensen. Alhoewel, het was de dokter die zijn vader uiteindelijk had gered. En dus wilde hij medicijnen studeren. “Het leven gebeurt en ik werd uitgeloot. Ik heb geen geduld, dus toen heb ik voor the next best thing gekozen: apotheker. Zo ben ik in de gezondheidszorg beland.”

Een apotheek runnen bevalt hem goed, vooral omdat hij een ondernemend type is. “Ik zeg altijd dat ik een ondernemer ben die toevallig apotheker is geworden. Het ondernemende maakt mij beter in mijn werk. Ik zoek telkens naar een manier hoe ik mensen beter kan helpen.” Zijn verlangen om mensen te redden zit volgens Mustafa diepgeworteld. Hij groeide op in een achterstandswijk en zijn ouders spraken niet zo goed Nederlands. “Ik was zes toen ik hier kwam. Ik heb vooral meegekregen en ervaren dat je weinig kansen en middelen hebt en dat er niet veel mensen zijn die helpen. Ze zijn er wel, maar het overgrote deel helpt niet. Je moet zelf de kennis en informatie vinden die jou vooruithelpt, in combinatie met hard werken. Ik ben met die drive opgegroeid en met het idee: waar je kan, steek je een hand uit. Mijn ouders hebben altijd, als die kans er was, mensen geholpen, ook al hadden ze niet veel.”

Mustafa is elke dag aanwezig en bevindt zich zoveel mogelijk op de werkvloer. “Ik praat heel veel met mijn patiënten. We vertellen allemaal elke dag aan de balie hetzelfde verhaal als iemand om een middel vraagt. Wat heb je zelf al gedaan? Niet iedereen is daar altijd even blij mee. Heb je nog gedacht aan het spoelen van je neusholte voordat je overgaat op een neusspray? Die woorden wil niet iedereen horen. Mensen willen een quick fix

, een middel. Artsen gaan hier vaak in mee en patiënten geloven vaak niet in andere oplossingen.”

De mensen die in zijn apotheek langskomen, weten inmiddels dat Mustafa naar hun levensstijl vraagt. En zo zijn er steeds meer mensen die merken dat als ze doen wat Mustafa hen adviseert, dit een positief resultaat heeft. “Iemand die een jichtaanval heeft, moet een kuur van zeven dagen doen. Terwijl de assistent het recept klaarmaakt, vraag ik wat er is gebeurd en hoe het komt dat iemand een jichtaanval heeft. Meestal is het antwoord: dat gebeurt gewoon. Maar dan hoor ik dat het weekend gezellig is geweest met lekker eten. Ik vraag of iemand nog steeds dagelijks een biertje drinkt. Ik weet veel over mijn patiënten omdat ik veel met ze praat. Veel eten en alcohol kan een trigger zijn om die jicht op te laten vlammen. Als je dat tegen tien mensen zegt, zeggen er vijf: ok, dat zal wel, maar doen er vervolgens niets mee. Maar er zijn ook mensen die zeggen: zo heb ik er nooit over nagedacht en dan merk je dat ze minder vaak grijpen naar een ontstekingsremmer.”

Om meer mensen buiten zijn apotheek te bereiken, maakt Mustafa sinds drie jaar video’s waarin hij nuttige informatie deelt over medicatie en wat je zelf kan doen om eventueel medicijngebruik te verminderen of te voorkomen. Hij werkt nu tien jaar als apotheker. Wat heeft hij zien veranderen in deze tijd? “Ik zie niet echt veel verschillen. Ik heb na mijn studie in Rotterdam gewerkt. Ik werk nu in Noord-Holland in de regio Zaanstad. Wat me wel opvalt, is dat hier meer ADHH-medicatie wordt verstrekt. Ik weet niet precies waar dit aan ligt. En verder worden er veel opiaten gebruikt, zoals morfine. Dat valt me wel op.”

Medicijnen zijn handig, vervolgt Mustafa, en hij ziet ze als onderdeel van onze gereedschapskist. Maar heel vaak kan medicijngebruik voorkomen worden. “Het is goed dat ze er zijn, maar het is wel belangrijk dat de juiste mensen ze gebruiken op het juiste moment. Dan haal je er het meeste uit en loop je het minste risico. Vaak wordt medicatie te snel gebruikt en wordt er niet gekeken waarom iemand ergens last van heeft. Vervolgens kom je in een vicieuze cirkel terecht en heb je meer medicijnen nodig. Iemand die aan slaappillen begint, komt er bijna nooit vanaf. Negen van de tien mensen gebruiken slaapmedicatie voor de rest van hun leven. Dit geldt ook voor bloeddruk medicatie en medicijnen tegen diabetes. Daar komen mensen niet meer vanaf.”

Een belangrijke reden dat mensen in de apotheek van Mustafa komen is hun manier van leven. Er zijn veel leefstijl aandoeningen, waar slecht slapen ook onder valt, die volgens hem voorkomen kunnen worden. “Slecht slapen kan door stress komen of door werk wat je niet leuk vindt. We moeten meer inzoomen waar dit door komt en hoe je iets kan voorkomen. Dan kan je er iets aan gaan doen. Als iemand begint met medicatie, wordt er niet ingezoomd. Mensen gaan dan gewoon door met waar ze mee bezig waren.”

De farmaceutische bedrijven verdienen een goed belegde boterham aan alle medicijnen die wij nemen. “Ik zie geld verdienen niet als een taboe, ze leveren een service. Als er een nuttig middel op de markt komt dat mensen helpt, prima. Maar als het een middel is dat mensen eigenlijk niet nodig hebben of niets aan hebben, dan is het anders. Tuurlijk maken ze reclame en willen ze winst maken, dat is heel realistisch. Dat is wat bedrijven doen. Dat kan je ze niet kwalijk nemen. We kunnen een ander de schuld geven, zoals de farmaceutische bedrijven, maar ik zeg altijd: geef eerst jezelf de schuld. Dat kan een oncomfortabel gesprek zijn om te voeren, maar het is wel belangrijk. Laten we eerst onszelf de schuld geven en onszelf de vraag stellen waarom de farmaceutische bedrijven zoveel geld verdienen aan ons. Wat doe ik en hoe leef ik? Misschien moet je niet drie avonden in de week en in het weekend wijn drinken, maar wat meer water. Als je dat zegt, gaat dat vaak te ver.”

Het gesprek over hoe we leven en de keuzes die we maken, mag volgens Mustafa gevoerd worden. Ook als dit wat spanning oplevert. “Als we klagen over een ander, verschuiven we het probleem en doen we vervolgens niets. De kern van het probleem is dat we moeilijke gesprekken vermijden. We lezen regelmatig in de media dat fabrikanten miljoenen euro’s hebben binnen geharkt, maar als zoveel mensen behoefte hebben aan middelen, gaan zij het produceren. Dat is gewoon business, vraag en aanbod.”

De afgelopen twee jaar stonden in het teken van corona, restricties, vaccins en boosters. Tijdens de eerste lockdown werd er aangekondigd dat het nog erger zou gaan worden, misschien een avondklok, maar dat er gelukkig een vaccin zou komen. “Dat is de perfecte manier om een product te pitchen. Je hebt een probleem, maakt het groter en dan kom je met een oplossing. Prima dat het vaccin er is gekomen, dat is niet fout. Er zijn mensen die zwakker zijn en het vaccin nodig hebben. Maar waarom is het gebracht alsof het om een vitaminetablet gaat wat iedereen zonder gevaar kan nemen? Die toon klopt niet. Er moet gekeken worden of bijvoorbeeld jongeren en zwangere vrouwen zo’n vaccin wel willen krijgen. Daar mogen we extra voorzichtig mee zijn. Dat gesprek wordt vanuit boven nog steeds niet gevoerd. Het idee dat medicijnen, in dit geval een vaccin, ons gaan redden, is alleen maar sterker geworden. Op het moment dat we inzetten dat het vaccin de enige oplossing is, gaan we het probleem niet oplossen.”

Gezond leven moet aantrekkelijker worden gemaakt, en dat begint bij informeren en bewustwording. Mustafa vertelt over een patiënt van rond de veertig jaar die aan de balie stond om cholesterol pillen op te halen. Hij rookte, sportte af en toe en moest veel reizen voor zijn werk, waardoor hij veel buiten de deur at. “Zijn dochter stond naast hem. Ik vroeg hem of hij nog bij de bruiloft van zijn dochter wilde zijn. Hij keek me aan en zei ja, maar dat is misschien pas over twintig jaar. Als je zo doorgaat met roken, dagelijks alcohol drinken en ongezond eten, en je moet nu al pillen slikken, dan is de kans groot dat je overlijdt aan een hart-of vaataandoening. Ik weet het niet, maar de kans wordt wel steeds groter. Misschien is dat iets om over na te denken. Twee weken later kwam er een recept binnen voor een middel dat helpt tegen roken. Als het dichterbij komt en mensen beseffen dat ze door hun levensstijl wellicht minder jaren hebben met de mensen van wie ze houden, dan bereik je meer.”

Levensstijl is een mooi woord en wordt veel gebruikt, maar het omvat veel. Er zit veel in onze gereedschapskist waar me mee aan de slag kunnen. Medicatie is slechts een onderdeel. Neem bijvoorbeeld slaap, dat volgens Mustafa belangrijker is dan voeding en beweging. Hij vraagt regelmatig aan iemand die voor slaappillen komt, waarom hij of zij zo laat naar bed gaat. Maar het gaat niet alleen om voldoende bewegen, op tijd naar bed, gezond eten en niet roken. Er is ook nog zoiets als liefde. “Kijk naar wie je om je heen hebt. Depressie en negativiteit zijn dodelijk. De lucht die je inademt, de mensen met wie je omgaat, het heeft allemaal een impact. Je kan niets van elkaar scheiden, het is één geheel. Je lever kan je niet scheiden van je hart. Mensen om je heen maken onderdeel uit van je leefstijl. Hoe we met onszelf en elkaar omgaan, doet zoveel met ons.”