Viering Bevrijdingsdag voor verbetering vatbaar

De viering van Bevrijdingsdag op 5 mei spreekt lang niet iedereen aan. Om het vieren van vrijheid betekenisvol te houden, moet het beter. De data 4 en 5 mei staan weliswaar in het collectieve geheugen gegrift, maar 5 mei is met name voor jongeren een veel abstracter begrip dan de Dodenherdenking op 4 mei. De viering van Bevrijdingsdag heeft herkenbare ijkpunten nodig die iedereen aanspreken.

Dat staat in het eindrapport van onderzoeken naar de toekomst van herdenkingsrituelen, die het Nationaal Comité 4 en 5 mei en Arq Nationaal Psychotrauma Centrum tussen 2016 en 2019 hebben gedaan. Het rapport Constant en in Beweging is donderdag gepresenteerd. Nu de Tweede Wereldoorlog 75 jaar geleden is, wilde het comité weten wat belangrijk is om ervoor te zorgen dat nieuwe generaties en nieuwe Nederlanders het stokje van herdenken en vieren gaan overnemen.

Bij de Dodenherdenking op 4 mei voelt zo'n tachtig procent van alle Nederlanders zich betrokken. De belangstelling neemt de laatste jaren snel toe. Tegelijkertijd is eerdere kritiek op militair vertoon zoals bij de nationale herdenking op de Dam verstomd, aldus de onderzoekers. De erehaag van veteranen wordt nu opgevat als een levende herinnering aan de Nederlandse inzet voor vrede en veiligheid, stellen zij.

Rituelen als twee minuten stilte en kransenleggingen worden hoog gewaardeerd. De onderzoekers raden gemeenten aan om op 4 mei ook een stille tocht te houden, aangezien dat jongeren meer aanspreekt dan bijvoorbeeld het voorlezen van een zelfgeschreven gedicht. "Waak ervoor om een ritueel te veel te willen 'opleuken', jongeren hechten ook aan tradities."

Bevrijdingsdag is ook populair, maar de emotionele binding met die dag is veel minder. Het besef dat 5 mei 1945 een historische datum is, zakt weg. Jongeren vinden de festivals wel leuk, maar de zogenoemde Bevrijdingsambassadeur die met een helikopter langs alle provincies trekt maakt niet veel indruk. De link met vrede en vrijheid wordt gemist. Zo is er wel het landelijke "5 voor 5-moment" - een moment om in het hele land tegelijk stil te staan bij vrijheid - maar dat is nauwelijks bekend.

De onderzoekers denken dat Bevrijdingsdag gebaat is bij zowel meer historische context als bij een relatie met actuele conflictsituaties. "Een herinnering vervaagt wanneer die geen emotie meer oproept."