Poepen is haar core business, zegt ze aan het begin van het interview, “of eigenlijk is de anus mijn core business”. Drie dagen in de week zet chirurg-proctoloog Vera Rempe zich in voor mensen die pijn of jeuk hebben aan hun anus, niet kunnen poepen, last hebben van ontlasting verlies of pijn ervaren. Doordat er volgens haar een groot gebrek aan kennis is over de anus, worden klachten al snel geassocieerd met vies of seks. Mensen praten er liever niet over en dit zorgt voor veel onnodige problemen.
Anusklachten komen vaker voor dan een blindedarm-, liesontsteking of een muisarm. Dergelijke aandoeningen vinden we een soort van normaal, maar alles wat met onze anus te maken heeft vinden we niet normaal. “1 op de 5 mensen kan op enig moment in zijn of haar leven een periode lang niet functioneren, lees werken, zorgen voor of naar school gaan, vanwege anus problemen. Er is veel onnodig leed waar we wat aan kunnen doen, en vaak ook nog zonder operaties.”
In het chirurgische vak is de darm een van de deelgebieden en daarmee dus ook het laatste stukje van de darm. Er heerst volgens Vera een dogma dat als er pijn of bloed is bij de ontlasting, er iets kapot is en dus gerepareerd moet worden. “En dan kom je bij de chirurg uit.” Ze vindt het een verspilling dat er mensen onnodig lang doorlopen met klachten door angst voor operaties gecombineerd met schaamte. “Er is in negen van de tien gevallen vrij makkelijk wat aan te doen.”
Een atypische chirurg
Net als menig chirurg wilde Vera ooit grootse en meeslepende dingen doen, waaronder levens redden. Maar al snel deed ze dingen die wat minder romantisch zijn en waar veel chirurgen hun neus voor ophalen. “Ik ben geen haantje de voorste als het gaat om levensbedreigende spoed. Ik schreeuwde niet het hardst en was geen superwoman. Ik vond anusklachten ook wel prima. Gaandeweg word je er steeds beter in, ga je patronen herkennen, doe je meer kennis op en ontwikkel je voelsprieten. Zo kwam ik erachter dat ik vooral moest luisteren en doorvragen. Daar is tijdens spoedchirurgie vaak helemaal geen tijd voor. Als ik een atypische chirurg ben, dan is dat prima wat mij betreft. Er was een tijd dat ik een typische chirurg wilde zijn, maar die tijd is voorbij.”
Wat bleek: Vera amuseerde zich kostelijk met het vele praten, luisteren en doorvragen. Ze merkte dat ze graag de tijd nam voor haar patiënten en dat ze wel degelijk het verschil maakte, net zoveel als collega’s die levens redden. “Ik zeg altijd: ik red geen levens, maar ik red wel jouw dagelijkse leven. Patiënten snappen dat meteen. Ik haal veel voldoening uit het werk wat ik doe.” Toen ze klaar was met haar opleiding, was er, net als momenteel, veel werkloosheid onder jonge klare chirurgen. “Hierdoor ging mijn blik open en werd ik meer aangetrokken naar de ondernemende kant van de zorg. Ik dacht daarvoor altijd: als chirurg kom ik in een ziekenhuis terecht.”
Dat plaatje klopte niet, want in 2012 startte ze als chirurg-proctoloog bij een zelfstandig behandelcentrum dat is gespecialiseerd in de anus, een van de weinige in Nederland. Nu werkt ze bij een ander zelfstandig behandelcentrum , gespecialiseerd in vrouwenklachten, namelijk Curilion in Haarlem. Wat zijn de meest voorkomende problemen die ze nu tegenkomt in haar praktijk? “Een veel voorkomende klacht is pijn bij ontlasting. Daarna volgt al snel uitstulpingen. Mensen noemen bij pijn en jeuk alles aambeien. Maar vaak zijn het geen aambeien, wat een medische term is voor een bepaald soort uitstulping, die vaak niet pijnlijk is en bloedt. Men kent maar weinig andere woorden voor anale klachten, weinig andere diagnoses. Het kan namelijk ook een poliep zijn, een uitgerekt stukje huid of een scheurtje. Bij jeuk kan het ook om wormen gaan.”
Afschuwelijke te dure doekjes van de drogist
Wat vaak voorkomt, is eczeem. “Mensen kijken niet vaak naar hun anus en weten dus ook niet hoe die eruit moet zien. Ze herkennen het dus niet als eczeem. Vrijwel alle mensen met jeuk denken dat dit komt doordat ze niet schoon genoeg zijn. Dus al die mensen gaan eerst intensiever schoonmaken, waardoor het nog erger wordt. Als je ergens eczeem van krijgt, is het wel van rigoureus je huid gaan poetsen. Dan gaat het van kwaad tot erger. Mensen gebruiken van die afschuwelijke te dure doekjes van de drogist, die ook nog eens slecht zijn voor het milieu. Daar zit bleek, alcohol en conserveringsmiddelen in. Daar krijg je juist eczeem van. Ik zou dit soort dingen graag op basisscholen willen vertellen.”
Ze ziet ook mensen die niet kunnen poepen en denken dat ze verstopt zitten, maar in sommige gevallen klopt dat niet. “Ze gebruiken hun spieren verkeerd. Als je je mond dichthoudt, valt er ook geen eten uit. Als je je anus dichthoudt, kan de poep er ook niet uit. Ze hebben niet in de gaten dat ze hun spieren verkeerd gebruiken. Dit heeft te maken met stress, waardoor ze onbewust hun anus aanspannen. Je kan hiervoor naar een gespecialiseerde bekkenfysiotherapeut gaan. Dat is niet zweverig, dat is bewezen effectief. Er zijn nog specialisten die de meerwaarde van bekkenbodemfysiotherapie ter discussie stellen. Ik heb nu tien jaar ervaring met dit werk en ik vind het jammer dat dergelijke kennis nog zo onbekend is. Daarom grijp ik elke kans aan om dit verhaal de wereld in te slingeren.”
“Dit heeft een enorm impact op relaties, het zelfbeeld en niet te vergeten je humeur”
Anale incontinentie komt ook in de top vijf van meest voorkomende problemen voor. Volgens Vera heeft twee tot vijf procent van de bevolking hier last van. Dit zijn met name vrouwen na de menopauze en mensen die een ouderdomsziekte hebben, zoals dementie, Parkinson of een beroerte. Maar ook na een vervelende bevalling, waarbij de sluitspieren of de bekkenspieren zijn beschadigd, kan een vrouw last hebben van incontinentie voor ontlasting, vocht of windjes. “Of mensen hebben wel aandrang, maar vervolgens komt er niets. Dat kan je hele dag verpesten. Stel je maar eens voor dat je het gevoel hebt dat je de hele dag moet, en dan zit je en komt er niets. Dan durf je bijna niet meer van de wc op te staan. Dit heeft een enorm impact op relaties, het zelfbeeld en niet te vergeten je humeur.”
Bij negentig procent van de mensen die denken dat er iets mis is met hun anus, hoeft er niet geopereerd te worden. Het gaat vooral om uitleggen en bewust worden, spieren trainen en soms een beetje anders eten en medicijnen. En veel tips, zoals anders je billen afvegen, geen natte doekjes gebruiken en lief zijn voor je billen. “Ik doe eigenlijk niet anders dan de hele dag les geven. Om een diagnose te krijgen, moet ik wel inwendig onderzoek doen. Dat duurt gemiddeld vijf minuten. De rest van het uur is het praten en vragen stellen.”
Het valt haar op dat mensen lang met hun klachten rondlopen, ook nu in coranatijd. “Dan zeggen ze dat ze er al een jaar mee rondlopen, maar dat ze de dokter niet willen lastigvallen. Soms lopen mensen tien jaar rond met een klacht en hebben ze naar eigen zeggen alles geprobeerd. Ze denken dat ze kapot zijn, kanker hebben of schamen zich kapot. Ze zijn echter nog nooit bij een chirurg-proctoloog geweest.”
Sinds twee jaar werkt Vera een dag in de week bij Curilion, een expertisecentrum dat gespecialiseerd is in vrouwenzorg. De andere dagen werkt ze bij verschillende huisartspraktijken. “Typische life events voor vrouwen gaan gepaard met extra problemen voor de anus. Ik zie dus veel vrouwen, waarvan veel een onzekerheid en gene over hun lichaam hebben. Ze hebben vaak een verkeerd beeld van wat normaal is. Over gescheurde kniebanden horen we veel verhalen, maar over ontlasting en anale problemen wordt niet gesproken. Het verkoopt niet en er worden ook geen boeken over geschreven.”
“Ik maak me zorgen als iemand geen winden laat”
Ten slotte zijn er ook nog mensen die zich zorgen maken over winden laten. Volgens Vera is er meestal niet veel aan de hand. We ervaren het als onwenselijk, maar het is een functie van de darm. “Dat kunnen wij met onze sociale omgangsnormen wel heel vervelend vinden, maar het is normaal. Ik maak me zorgen als iemand geen winden laat. We hebben veel aannames over wat normaal is en wat niet. Hierdoor gaan we aangepast gedrag vertonen, wat vaak schadelijk is. Een voorbeeld hiervan is schoon, schoner, schoonst willen zijn. Mensen poetsen, schrobben en boenen hun anus en smeren hem in en gebruiken doekjes en zeep. Dit is ronduit schadelijk voor de huid van de anus. Je gaat ook niet zes keer per dag je gezicht boenen met een babydoekje. Soms denken mensen dat hun anus een ravage is, maar dan kijk ik, en zie ik een doorsnee huis, tuin en keuken anus. Dan ga ik vragen stellen hoe het gaat met poetsen en vraag ik echt door. Dan word ik wat glazig aangekeken, maar hoor ik wel dat iemand een halve wc rol gebruikt en daarna nog met een nat doekje en een washandje zijn of haar anus schoonpoetst.”
Blijf niet met klachten rondlopen, dat is het voornaamste advies van Vera. “Als je pijn hebt, dan is er dus iets. Laat je niet afschepen door iemand die niks ziet. Je kan ook pijn hebben door spierpijn. Dat zie je niet, want er is geen wond of bloed.” Verder blijft ze herhalen dat anale klachten heel veel voorkomend zijn. “Niks om je voor te schamen. Deze problemen zijn er en daar mogen we het over hebben. Ik respecteer de schaamte, maar ik benoem het wel en spoor mensen aan om er iets aan te doen. Mensen raken arbeidsongeschikt, gaan scheiden, kunnen niet met vakantie of durven niet meer naar een winkel door anusklachten. Soms durft iemand niet samen te wonen. Laten we iets doen aan dit onnodige leed, want er is al genoeg leed.”