Sinds het naar buiten komen van het grensoverschrijdende gedrag op de werkvloer van The Voice besloten radiostations de muziek van Marco Borsato en Ali B niet meer te draaien. Een dergelijk statement nodigt uit om verder te kijken volgens Leenaard Kanselaar, eigenaar van het bedrijf Online Opvoeden. Er is een veel groter maatschappelijk probleem blootgelegd. “Als je dagelijks te horen krijgt dat je vrouwen mag wegzetten als bitch, hoer of slet, dan vind ik ook dat we moeten kijken naar wat je kind ziet en naar luistert en daar het gesprek over aangaan.”
Leenard heeft acht jaar als jongerenwerker gewerkt en heeft sinds drie jaar zijn eigen bedrijf, Online Opgroeien. Hij geeft gastlessen op scholen over sexting, ouderavonden over wat tieners en jongeren online doen en trainingen over sociale media en online opgroeien. Hij was geschokt toen hij de berichten hoorde over The Voice en kon zich niet voorstellen dat dit gebeurt. “Ik ben lange tijd naïef geweest. Ik ben de afgelopen weken vragen gaan stellen in mijn omgeving en ben geschrokt door alle verhalen die ik te horen kreeg. Het heeft mijn ogen geopend. Machtsmisbruik en intimidatie was altijd een ver van mijn bed show. Mijn voornaamste les van de afgelopen tijd is dat het me meer bewustwording heeft gebracht.”
Victim blaming
Na alle berichten in de media rondom The Voice was er, met name onder jongeren, sprake van victim blaming. Dit is volgens Leenard een veel voorkomende reactie en heersende gedachte onder jongeren. “Neem sexting, met het klassieke voorbeeld van naaktfoto’s versturen. Wie wordt geblamed is de persoon op de foto, die krijgt alles over zich heen. We willen graag een oordeel vellen en iemand de schuld geven. Negen van de tien keer is dit het slachtoffer. Als ik bij klassen gastlessen geef, gaat het altijd over victim blaming. De meeste leerlingen zeggen: dan had je maar niet zo dom moeten zijn en zo’n foto maken. Of in het geval The Voice: dan had je maar niet met Ali B mee moeten gaan. Het zit heel diep en dat heeft me laten inzien dat ik daar veel meer mee wil doen.”
Leenard begrijpt dat jongeren deze reactie hebben, want het is een logische gedachte. Maar het gesprek hierover aangaan is wel degelijk belangrijk. “Ik wil jongeren een ander perspectief meegeven. We mogen veel milder zijn naar slachtoffers, in plaats van ze keihard af te rekenen.” Met zijn werk wil hij de leefwereld van jongeren doorgronden en zichtbaar maken voor volwassenen, zonder waardeoordeel. “Ik wil dat ouders en opvoeders weten wat er speelt.” En dat was ook de intentie van een post die hij had geplaatst op LinkedIn, waar veel reacties op kwamen. Er is met name in de media veel aandacht geweest voor wat er gebeurd is bij de The Voice en rondom Marco Borsato en Ali B. Maar daarmee zoomen we volgens hem te veel in, terwijl er veel meer gaande is. “Zijn we ons ervan bewust waar jongeren dagelijks aan worden blootgesteld via video, muziek en clips, en wat invloed dit heeft?”
Breder kijken
Rappers zijn voor veel jongeren een rolmodel. Zij spiegelen zich aan deze mensen, aldus Leenaard, en zijn belangrijk voor ze. Hierdoor hebben ze veel invloed. “Wat ik zie in jongerencentra is dat wanneer jongeren zelf gaan rappen, ze de woorden van hun rolmodellen overnemen. Ik vind dat we kritisch mogen vragen of ze doorhebben wat ze aan het zingen zijn. Vaak hebben ze dit niet door. Het begint dus met bewustwording. We kunnen besluiten om de muziek van Marco en Ali niet meer te draaien, maar we mogen breder kijken.”
Hij geeft veel les op het voortgezet onderwijs en schrikt soms van wat jongeren vertellen en meemaken. “Ik gaf onlangs een les over sexting. De dag ervoor had de mentor alle ouders een brief gestuurd. Hier gaat de les over en misschien is het een idee dat er thuis over gesproken wordt. Later hoorde ik van de mentor dat er drie leerlingen thuis een gesprek hadden gevoerd. De rest niet. Dit zeg ik niet om ouders in een hoek te zetten, want het vraagt iets van ons allemaal. Het begint bij betrokkenheid. Weet je wat je kind luistert en ziet en durf je vragen te stellen en betrokken te zijn?”
In de basis niet gezien voelen
Als je een jaar of 17 bent en je wilt doorbreken in de muziekwereld, en jouw coach is jouw rolmodel en geeft jou een kans, dan snapt Leenard dat je daar ja tegen zegt. “Vraag aan jongeren wat ze willen worden, en het antwoord is vlogger of influencer. Ze willen op tv komen en likes scoren, geld verdienen, beroemd worden en bijzonder zijn. Dat is een behoefte die bij veel jongeren zit.” Waarom ze dat willen heeft volgens Leenard te maken met een leegte en dat veel jongeren zich in de basis niet gezien voelen. “Wat jongeren moeten leren is dat ze hun zelfwaarde niet halen uit sociale media of door mee te doen aan The Voice. Ze moeten in de basis weten dat ze super waardevol zijn, wat ze ook doen.”
Volwassenen zijn hierin een voorbeeld, maar de vraag is in welke mate wij dit zelf leven. “Dat klopt, ik heb die leegte ook ervaren. Nu weet ik ook: als je LinkedIn post viraal gaat, maakt dit uiteindelijk niets uit. Anderhalf miljoen mensen kunnen jouw post gezien hebben, en dat is de eerste dagen misschien cool, maar voel ik me er beter door? Nee, eigenlijk niet. Sociale media is een fake werkelijkheid. Dat willen we vaak niet weten. Ik vraag weleens in de les bij wie jongeren echt terecht kunnen als er iets niet goed gaat. Dan zijn er jongeren die daar geen antwoord op hebben. Dat vind ik schrokkend. En dan is er ook een groep jongeren die ervan uitgaat dat niemand te vertrouwen is en je altijd op je hoede moet zijn. Daar zit ook een leegte achter. Waar is je leven dan op gegrond?”
“Je hoeft niet aan The Voice mee te doen om gezien te worden”
Elk rapnummer is een opvoedmoment. Als opvoeders is het belangrijk dat we jongeren vragen wat ze zingen, aldus Leenard. En verder draait het om contact. “Zie de jongeren, kijk ze aan, stel ze vragen en zorg ervoor dat ze zich gezien en gewaardeerd voelen. Er wordt veel gezegd en geschreven over jongeren, maar ga zelf met ze in gesprek. Hoe gaat het met je en hoe is je leven nu? Spreek je waardering naar ze uit en geef ze mee dat ze goed genoeg zijn. Je hoeft niet aan The Voice mee te doen om gezien te worden. Jongeren worden momenteel te veel over het hoofd gezien, ook in de politiek.”